#424 – Αποσύνδεση: Πώς Οι Άνθρωποι Αντιμετωπίζουν Τις Δυσάρεστες Εμπειρίες – Δανάη Κίρλα
Δανάη Κίρλα – Κλινική Ψυχολόγος
Show notes
- Ως τραύμα ορίζουμε μια κατάσταση ή εμπειρία, πραγματικά ή συμβολική, η οποία εμπεριέχει πολύ μεγάλη απειλή προς την ψυχή μας ή την ομοιόσταση μας. Αυτή η απειλή μεταφράζεται ως μια απειλή προς την οργάνωση, οπότε φέρνει και πολύ αποδιοργάνωση. Γι’αυτόν τον λόγο, ο οργανισμός μας αναπτύσσει συγκεκριμένους τρόπους για να ανταπεξέλθει στο τραύμα. Τραύμα μπορεί να αποτελέσει μια απώλεια, οποιαδήποτε μορφή κακοποίησης, παραμέληση, συγκρουσιακή σχέση ή διαζύγιο των γονέων, μια φυσική καταστροφή (η οποία μπορεί να αποτελέσει και συλλογικό τραύμα).
- Κάποιοι από αυτούς τους μηχανισμούς μπορεί να χρησιμοποιούνται σε υπερβολικό βαθμό ή να μην είναι λειτουργικοί και να μας αφήνουν εκτεθειμένους σε μετατραυματικά συμπτώματα.
- Σε όσο πιο μικρή ηλικία εμφανιστεί το τραύμα, τόσο πιο δύσκολη είναι η διαχείριση του γιατί δεν έχει αναπτυχθεί ακόμη το έλλογο κομμάτι μας. Επίσης, άνθρωποι που έχουν υποστεί τραύμα σε μικρή ηλικία, έχουν περισσότερες πιθανότητες να ξανατραυματιστούν στο μέλλον, γιατί οποιοδήποτε τραύμα συναντήσουν, έρχεται και κάθεται πάνω και ενισχύει το ήδη υπάρχον τραύμα μέσα τους.
- Όταν ο οργανισμός μας έρχεται αντιμέτωπος με μια τραυματική εμπειρία ή ακόμη και με μια ιδιαίτερα στρεσογόνο εμπειρία, εμφανίζει προβλέψιμες αντιδράσεις. Η πρώτη φυσική αντίδραση που έρχεται είναι το fight or flight. Μεγάλο μέρος της αγχώδους ψυχοπαθολογίας (διαταραχές πανικού, ψυχαναγκαστικές διαταραχές) βρίσκεται σε αυτόν τον άξονα. Πρόκειται για έναν μηχανισμό κινητοποίησης.
- Όταν αυτός ο μηχανισμός fight or flight δεν είναι πια επαρκής και ο οργανισμός μπαίνει σε μια κατάσταση μουδιάσματος, έρχεται ο επόμενος στη σειρά μηχανισμός, το freeze and fragment. Το άτομο πλέον δεν μπορεί να κινητοποιηθεί, κυριολεκτικά και συμβολικά, οπότε μπαίνει σε μια κατάσταση αποσύνδεσης. Μέσα σε αυτή την κατάσταση, η δυσάρεστη εμπειρία που βιώνει κομματιάζεται και αποθηκεύεται με έναν ιδιαίτερο τρόπο στον εγκέφαλο.
- Όταν πυροδοτηθεί ένα τραύμα, μπορεί είτε να το βάλουμε στα πόδια (flight) είτε να παγώσουμε (freeze). Όταν κάποιος παγώνει με αυτόν τον τρόπο, νιώθει ότι τα πόδια του έχουν καρφωθεί στο πάτωμα, η αναπνοή του δεν βγαίνει, ζαλάδα, μούδιασμα, νιώθει σα να μην είναι εκεί, οι θόρυβοι και οι εικόνες γύρω του αλλοιώνονται. Είναι σαν να βουλιάζει μέσα στο σώμα του. Μπορεί να νιώσει ακόμη ότι δεν είναι ο εαυτός του ή ότι το περιβάλλον γύρω του δεν είναι πραγματικό.
- Αυτό μας φέρνει στην αποπροσωποποίηση και την αποπραγματοποίηση:
- Αποπροσωποποίηση είναι μια αποσυνδετική εμπειρία όπου το άτομο δεν έχει καλή αντίληψη του εαυτού του. Μπορεί να βιώνει τον εαυτό του δηλαδή σαν να βρίσκεται σε όνειρο ή σαν ρομπότ, να τα κάνει όλα μηχανικά.
- Αποπραγματοποίηση είναι η αποσυνδετική εμπειρία όπου το άτομο νιώθει ότι το περιβάλλον γύρω του αλλάζει, νιώθει σαν να βλέπει ταινία ή όνειρο ή σαν να βρίσκονται όλα σε αργή κίνηση.
- Το αντίδοτο στην αποσύνδεση είναι η ασφάλεια της σύνδεσης.
- Το χιούμορ είναι ένας υποτιμημένος συνδυασμός, που όμως έχει μεγάλη συμβολική αξία. Χρειάζεται να είναι κάποιος παρών για να γελάσει, για να κάνει χιούμορ. Είναι επίσης και ένας καλός τρόπος γεφύρωσης όταν κάποιος πάει να γλιστρήσει στην αποσύνδεση.
- Αποσύνδεση μπορεί να έχουμε και στη διάρκεια ενός υπερφαγικού επεισοδίου ή κάποιας εξάρτησης. Κατά τη διάρκεια της χρήσης ουσιών ή του τζόγου, για παράδειγμα, το άτομο δεν είναι εκεί παρόν, προσπαθεί να φύγει, έχει μια τάση προς την αποσύνδεση. Για να αντέξει τον κατακλεισμό από συναισθήματα, αποσυνδέεται σε μια περίεργη κατάσταση γαλήνης, η οποία είναι τόσο χαμηλά στην κλίμακα της ύπαρξης που μοιάζει με τον θάνατο.
- Εκτός, λοιπόν, από το freeze και το fragment, πιο κάτω υπάρχει το fake death. Είναι σαν μια μορφή κατατονίας, που επειδή κάποιοι άνθρωποι τα πιο πάνω είδη ζωής δεν τα αντέχουν, σχεδόν φυτοζωούν. Πολύ βαριά χρήση ουσιών, για παράδειγμα, αποσυνδέει τον χρήστη με έναν δυσλειτουργικό τρόπο, φέρνοντας τον πολύ κοντά στον θάνατο.
- Παρόμοια κατάσταση είναι η αυτοτραυματιστική συμπεριφορά. Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να αποτελέσει και προσπάθεια κάποιος να επανασυνδεθεί με το περιβάλλον του.
- Ο πόνος κάνει το σώμα να εκκρίνει ενδορφίνες για να μπορέσει να τον αντέξει. Σε αυτή την περίπτωση, επομένως, αυτοτραυματισμός σημαίνει ότι πονάω τόσο πολύ ψυχικά που προκαλώ και σωματικό πόνο στον εαυτό μου με την ελπίδα ότι θα τον ναρκώσω για να μπορέσω να αντέξω τον πόνο μέσα μου. Πονάω σωματικά για να μην πονάω ψυχικά.
- Ο εγκέφαλος λειτουργεί σωστά όταν είμαστε connected, όταν σχετιζόμαστε με άλλους ανθρώπους.
- Όταν κάποιος υποφέρει και αποσυνδέεται, πηγαίνει από την κινητοποίηση στην ακινητοποίηση. Ένας τρόπος, επομένως, που μπορεί να βοηθήσει τον εαυτό του είναι να κάνει το αντίθετο: να πάει από την ακινητοποίηση στην κινητοποίηση. Όταν νιώσει, επομένως, ότι αρχίζει να αφαιρείται και να φεύγει, θα αρχίσει να κάνει κάτι που έχει κίνηση. Όταν το σώμα κινείται, νιώθει ασφαλές.
- Μετά από αυτό, για να πάει από την κίνηση στην ηρεμία, μπορεί να επιστρατεύσει τους μηχανισμούς που ξέρει ότι θα τον ηρεμήσουν.
- Η αποσύνδεση σχετίζεται και με τις διασχιστικές διαταραχές. Στη Διαταραχή Πολλαπλής Προσωπικότητας, για παράδειγμα, τα κομμάτια που έχουν κατακερματιστεί λόγω τραύματος, αρχίζουν και παίρνουν ζωή. Αναπτύσσονται κομμάτια του εγώ, τα οποία δεν σχετίζονται απαραίτητα μεταξύ τους: μπορεί να έχουν διαφορετικές ηλικίες, διαφορετικά φύλα, διαφορετικούς χαρακτήρες και το κάθε ένα έχει τη δική του ζωή.
Links και αναφορές
Ακούστε και άλλα podcast με τη Δανάη Κίρλα εδώ.
Δείτε τη λίστα με Πηγές για Ψυχολογική Υποστήριξη (Χαμηλού Κόστους ή Δωρεάν).
Ακολουθήστε τη Δέσποινα Κανάκογλου στα social media:
Instagram @desp1na_k
Twitter @desp1na_k
Ακολουθήστε το GiatiOxi στα social media:
What's Your Reaction?
Excited
0
Happy
0
In Love
0
Not Sure
0
Silly
0
