Διαταραχή Σωματικής Δυσμορφίας (Body Dysmorphia Disorder) – Γιάννης Μιχόπουλος

Γιάννης Μιχόπουλος – Ψυχίατρος, Καθηγητής Ψυχιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, ΕΚΠΑ

Show Notes

• H διαταραχή σωματικής δυσμορφίας είναι μία σωματόμορφη διαταραχή, η οποία χαρακτηρίζεται από έντονο άγχος και υπερβολική ενασχόληση με ένα ή και περισσότερα σημεία του σώματος, που μπορεί να έχουν μία πραγματική ή υποτιθέμενη ατέλεια.
• Το άτομο που πάσχει από την συγκεκριμένη διαταραχή έχει διαστρεβλωμένη εικόνα σώματος, την οποία προσπαθεί διαρκώς να αλλάξει, καθώς πιστεύει ότι είναι άσχημο, αποκρουστικό και ότι εξαιτίας της εμφάνισης του θα γίνει αντικείμενο περίγελου από το περιβάλλον του. Περιγράφει κάποια σημεία του σώματος του ως μη ελκυστικά ή παραμορφωμένα, πιστεύει ότι δεν θα καταφέρει ποτέ λόγω της εμφάνισης του να γίνει αρεστό και επιμένει στην άποψη αυτή, ακόμη κι αν οι άλλοι έχουν αντίθετη γνώμη.
• Η σωματική δυσμορφία θεωρείται διαταραχή, όταν πια η ενασχόληση του ατόμου με το “ελάττωμά” του γίνεται με ιδεοληπτικό τρόπο, αναζητά συνεχώς την επιβεβαίωση των γύρω του και πλέον επηρεάζεται η καθημερινότητα και η λειτουργικότητά του σε σημαντικό βαθμό. Το στρες που βιώνει, ως αποτέλεσμα της δυσαρέσκειάς του, επηρεάζει την προσωπική, κοινωνική και επαγγελματική του ζωή και συχνά οδηγεί σε κατάθλιψη, στην εμφάνιση αγχωδών διαταραχών, κοινωνικής φοβίας και διατροφικών διαταραχών. Μάλιστα, υπάρχουν και περιπτώσεις όπου η διαταραχή μπορεί να λάβει και ψυχωσικά χαρακτηριστικά. 
• Οι λόγοι που ευθύνονται για την εμφάνιση της διαταραχής ποικίλλουν, ωστόσο οι ερευνητές θεωρούν υπεύθυνο το συνδυασμό βιολογικών, ψυχολογικών και κοινωνικών παραγόντων, ενώ καθοριστικό ρόλο έχει η λεκτική ή σωματική κακοποίηση και η έντονη κριτική γύρω από το σώμα που μπορεί να έχει βιωθεί, ιδίως σε μικρότερες ηλικίες.
• Στις μέρες μας, εξαιτίας της ραγδαίας ανάπτυξης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης (Facebook, Instagram κ.α.) και της υπερέκθεσής μας σε αυτά, υπάρχει μεγάλη συσχέτιση με την διαταραχή σωματικής δυσμορφίας, αφού τα παιδιά είναι εκτεθειμένα στον ψηφιακό κόσμο από πολύ μικρή ηλικία. Αυτό εξηγείται από το γεγονός ότι όλοι οι χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης βλέπουν συχνά στις οθόνες τους επεξεργασμένες φωτογραφίες άλλων ατόμων, τα οποία τείνουν να γίνονται είδωλα ομορφιάς. Έτσι, πολλοί είναι αυτοί που θέλουν να αλλάξουν την εμφάνιση τους, ώστε να μοιάσουν σε άτομα που ανεβάζουν φωτογραφίες με φίλτρα ωραιοποίησης. Επίσης, έχει αποδειχθεί ότι αυτοί που υποφέρουν από διαταραχή σωματικής δυσμορφίας ανεβάζουν και αυτοί με τη σειρά τους selfies με διάφορα φίλτρα, με απώτερο σκοπό να πάρουν την επιβεβαίωση που τόσο αποζητούν από τον κόσμο.
• Τα συμπτώματα συνήθως εμφανίζονται κατά την εφηβεία και στην πρώιμη ενήλικη ζωή, αφού τότε η ενασχόληση με την εμφάνιση γίνεται πιο έντονη και διαμορφώνονται τα χαρακτηριστικά του προσώπου και του σώματος μας, όμως δεν είναι σπάνιο φαινόμενο η εκδήλωση της διαταραχής στην παιδική ηλικία ή στην ενήλικη ζωή. Επίσης, δεν έχουν παρατηρηθεί διαφορές στην εμφάνιση της διαταραχής ανάμεσα στα φύλα, αν και στο παρελθόν οι γυναίκες θεωρούνταν πιο επιρρεπής πληθυσμός.
• Τα πιο συχνά συμπτώματα της διαταραχής είναι:

1. Εμμονή σχετικά με κάποια πραγματική ή υποτιθέμενη ατέλεια του σώματος
2. Επαναλαμβανόμενες ή καταναγκαστικές συμπεριφορές. Πιο συγκεκριμένα, το συχνό κοίταγμα στον καθρέφτη, η προσπάθεια κάλυψης των ατελειών (πχ. το έντονο μακιγιάζ, οι περούκες, τα φαρδιά ρούχα, τα γυαλιά ηλίου και τα καπέλα ), η υπεργυμναστική και οι επαναλαμβανόμενες δίαιτες, η διαρκής σύγκριση με την εξωτερική εμφάνιση άλλων ανθρώπων, η εμμονή με τις πλαστικές επεμβάσεις, η μόνιμη αναζήτηση επιβεβαίωσης από άλλους ότι δεν υπάρχει πρόβλημα και ότι το άτομο είναι αρεστό και η καταναλωτική μανία προϊόντων ομορφιάς
3. Έντονα συναισθήματα ντροπής και άγχους
4. Χαμηλή αυτοεκτίμηση
5. Μόνιμη σκέψη ότι οι άλλοι θα παρατηρήσουν και θα κοροϊδεύουν την ατέλεια
6. Τελειομανία, με σκοπό την απόκτηση ενός ιδανικού σώματος και μείωσης του άγχους
7. Κατάθλιψη, αυτοκτονικές σκέψεις και αυτοτραυματισμός
8. Κοινωνική απόσυρση
9. Δυσκολία στην δημιουργία και διατήρηση σχέσεων
10. Δυσκολία συγκέντρωσης, ιδιαίτερα στο επαγγελματικό ή σχολικό περιβάλλον, εξαιτίας της έντονης ενασχόλησης με την εμφάνιση

• Τα πιο κοινά χαρακτηριστικά, στα οποία οι άνθρωποι με δυσμορφική διαταραχή τείνουν να επικεντρώνονται είναι:

1. Πρόσωπο (μύτη, αυτιά, χροιά, ρυτίδες, ακμή και άλλες ατέλειες)
2. Μαλλιά (εμφάνιση, αραίωση και φαλάκρα)
3. Εμφάνιση δέρματος και φλέβας
4. Μέγεθος στήθους
5. Μέγεθος και τόνος μυών (παρατηρείται κυρίως στα αγόρια)
6. Γεννητικά όργανα

• Τόσο στις διατροφικές διαταραχές, όσο και στη δυσμορφική διαταραχή το άτομο έχει διαστρεβλωμένη εικόνα σώματος, εστιάζει στις ατέλειες της εξωτερικής του εμφάνισης, με αρνητικές πολλές φορές συνέπειες για τους υπόλοιπους τομείς της ζωής του και έχει την τάση να κρατάει τα συμπτώματα του κρυφά. Και στις δύο περιπτώσεις αφιερώνει πολύ χρόνο της καθημερινότητας του μπροστά στον καθρέφτη ή στην αποφυγή του, κάνει συχνές δίαιτες και υπεργυμναστική και μπαίνει στη διαδικασία σύγκρισης με άλλους ανθρώπους. Ωστόσο, όσοι πάσχουν από διατροφική διαταραχή τείνουν να εκφράζουν δυσαρέσκεια για το βάρος ή το σώμα τους στο σύνολο, ενώ στη δυσμορφική διαταραχή υπάρχει άγχος για συγκεκριμένα μόνο μέρη. Ωστόσο, σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί η δυσμορφική διαταραχή να οδηγήσει στην εμφάνιση διατροφικής διαταραχής, λόγω της υπερβολικής ενασχόλησης με το βάρος και την εμφάνιση.
• Σωματική δυσμορφική διαταραχή διά αντιπροσώπου (Body dysmorphia disorder by proxy): η κατάσταση κατά την οποία δεν εστιάζει το ίδιο το άτομο σε κάποιο χαρακτηριστικό του με ιδεοληπτικό τρόπο, θεωρώντας το ελάττωμα. Οι φροντιστές και συνηθέστερα οι μητέρες, εντοπίζουν κάποιο ελάττωμα στο παιδί τους, το οποίο θεωρούν εκείνοι ως πρόβλημα, το οποίο μάλιστα πιστεύουν πως όσο μεγαλώνει το παιδί, θα αποτελεί πρόβλημα για το μέλλον του. Σε αυτές τις περιπτώσεις το πρόβλημα είναι των ίδιων των φροντιστών – γονιών, αφού υπάρχει η συστηματική ενασχόληση τους με την εμφάνιση του παιδιού τους.
• Η θεραπεία στην περίπτωση της δυσμορφικής διαταραχής έχει καθοριστική σημασία, καθώς συνδέεται με την ανάπτυξη άλλων διαταραχών (διατροφικών, κατάθλιψης, κοινωνικής φοβίας) και τα συμπτώματα επιδεινώνονται με την πάροδο του χρόνου. Δυστυχώς, αρκετοί άνθρωποι που πάσχουν από την συγκεκριμένη διαταραχή αναζητούν την λύση στην πλαστική χειρουργική, κάνουν πολλαπλές επεμβάσεις ή απευθύνονται σε γιατρούς πέραν των ψυχιάτρων, το αποτέλεσμα όμως είναι να εντείνεται η κατάθλιψη και σε ορισμένες περιπτώσεις αποκτούν τάσεις αυτοκτονίας.
• Τόσο η φαρμακευτική αγωγή, όσο και η ψυχοθεραπεία μπορούν να φανούν πολύ αποτελεσματικές ως θεραπευτικές μέθοδοι της δυσμορφικής διαταραχής, καθώς έχουν σαν στόχο την αντιμετώπιση της βαθύτερης πεποίθησης που έχει το άτομο, δηλαδή ότι δεν είναι αρεστό και ότι είναι παραμορφωμένο ή αποκρουστικό, προκειμένου να καταφέρει να μειώσει το άγχος του και να αποκτήσει καλύτερες συνθήκες ζωής.

Links και αναφορές

• Michael Jackson
• Μυϊκή δυσμορφία ή μεγαλορεξία (bigorexia)
• Angelina Jolie

Ακούστε και άλλα επεισόδια με τον Γιάννη Μιχόπουλο εδώ. 

Ακολουθήστε τη Δέσποινα Κανάκογλου στα social media:

Instagram @desp1na_k
Twitter @desp1na_k

See Also

Μύθοι & Αλήθειες Για Τα Έθιμα Των Χριστουγέννων – The Mythologist, Κωνσταντίνος Λουκόπουλος

Ακολουθήστε το GiatiOxi στα social media:

Facebook
Instagram @giatioxi
Twitter @giati_oxi