#461 – Η Επιστήμη Του Ύπνου – Χαράλαμπος Μερμίγκης

Χαράλαμπος Μερμίγκης – MD, PhD Ειδικός Ιατρός Ύπνου – Πνευμονολόγος, Ειδικευμένος στην Ιατρική του Ύπνου, Διδάκτορας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Κρήτης, Τέως Διευθυντής Εργαστηρίου Ύπνου 401 Γ.Σ.Ν.Α. και Διευθυντής Τμήματος Εργαστηρίου Ύπνου Ερρίκος Ντυνάν Hospital Center.

Το επεισόδιο έρχεται σε σας με την υποστήριξη της Elite Strom.

Show Notes

• Ύπνος: περιοδική κατάσταση ανάπαυσης, η οποία συνοδεύεται από ποικίλους βαθμούς απώλειας ή έλλειψης αισθήσεων, σχετικής αδράνειας.
• Ιατρική του Ύπνου: είναι η ειδικότητα της ιατρικής με γνωστικό αντικείμενο το σύνολο των διαταραχών κατά τον ύπνο του ανθρώπου. Ο ύπνος αποτελεί το 1/3 περίπου της ζωής του ανθρώπου και είναι πρωταρχικής σημασίας για την σωματική και ψυχική ευεξία των ατόμων. Οι ειδικοί ιατροί ύπνου έχουν μια αρχική ειδικότητα (συνήθως νευρολογία, ψυχιατρική ή πνευμονολογία) και στη συνέχεια αποκτούν και ως δεύτερη ειδικότητα αυτή της Ιατρικής του Ύπνου. 
• Οι ειδικοί ασχολούνται χρόνια τώρα με τον ύπνο. Τις προηγούμενες δεκαετίες, ο ύπνος  θεωρούταν μία παθητική διαδικασία της καθημερινότητάς μας, δηλαδή ότι ο ύπνος αποτελεί μία φυσιολογική κατάσταση για όλα τα άτομα που διαθέτουν κεντρικό σύστημα και χαρακτηρίζονται από μείωση αντίληψης περιβάλλοντος. Αντίστοιχα, ο κόσμος δεν είχε αντιληφθεί την ουσιαστική σημασία του και τον ρόλο που διαδραματίζει στην υγεία και την ευεξία μας. Σήμερα, έχει αποδειχθεί ότι όταν κοιμόμαστε ο εγκέφαλός μας παραμένει ενεργός. και μάλιστα, στις ΗΠΑ σε προγράμματα σχετικά με το τι είναι υγιής άνθρωπος, ανάμεσα στις πρώτες θέσεις βρίσκεται ο ύπνος.
• Έχει αποδειχθεί πως σε γενικές γραμμές, ο ύπνος αποτελείται από δύο ξεχωριστά στάδια, τα οποία διαφέρουν τόσο πολύ μεταξύ τους, όσο διαφέρουν και με την εγρήγορση.
• 1ο στάδιο – Μη ονειρικός ύπνος (NREM, Non Rapid Eye Movements): χωρίς ταχείες οφθαλμικές κινήσεις. Καταλαμβάνει το 75% κύκλου ύπνου REM 25% (διαφέρει το ποσοστό από άτομο σε άτομο).
• 2ο στάδιο – Ονειρικός ύπνος (REM): είναι απαραίτητο για την ξεκούραση του ατόμου και είναι το στάδιο στο οποίο κάνουν την εμφάνισή τους τα όνειρα. 
• Συνήθως ο καθένας μας κοιμάται περίπου 8 ώρες ημερησίως. Έτσι το 1/3 της ζωής μας το περνάμε “κοιμώμενοι”. Δυστυχώς, οι απαιτήσεις της κοινωνία δεν μας επιτρέπουν, πολλές φορές, να συμπληρώσουμε το 8ωρο. Οπότε, προτείνεται να κοιμόμαστε τουλάχιστον 7 έως 8 ώρες, αλλά όχι κάτω από 7 ώρες. Όταν κάποιος κοιμάται λιγότερες από 6 ώρες ύπνου, θέτει σε κίνδυνο την υγεία του. Ωστόσο, υπάρχουν άνθρωποι που από μικρή ηλικία χρειάζονται πολύ λιγότερο ύπνο (short sleepers). Αυτοί οι άνθρωποι, όμως, γεννιούνται έτσι και αποτελούν μόλις το 3% του πληθυσμού. Οι long sleepers από την άλλη, χρειάζονται περισσότερες ώρες ύπνου (9 ώρες και πάνω). Οι περισσότεροι, ωστόσο,  είναι είναι θύματα του σύγχρονου τρόπους ζωής και της κοινωνίας, αφού στην πραγματικότητα δεν υιοθετούν αυτές τις συνήθειες του ύπνου, επειδή ανήκουν σε κάποια από τις δύο κατηγορίες, αλλά εξαιτίας των συνθηκών, της εργασίας, του άγχους και γενικότερα του τρόπου ζωής που μας περιβάλλει. 
• Κιρκάδιος ρυθμός (circadian rhythm): ο ύπνος αποτελεί μία διαδικασία ομοιόστασης σε εξωγενή και ενδογενή ερεθίσματα, με ενδογενή ρυθμό ο οποίος από τα πρώτα χρόνια της ζωής σταθεροποιείται σταδιακά στον κύκλο ημέρα – νύχτα. Μέσα στον εγκέφαλο μας υπάρχει ένα βιολογικό ρολόι, το οποίο ρυθμίζει τα πάντα. Αυτό το ρολόι παράγει τον κιρκάδιο ρυθμό που αποτελεί τον “βηματοδότη”, το κέντρο ελέγχου όλων των φυσικών και λειτουργικών διεργασιών μας (πότε θα πεινάσουμε, πότε θα νυστάξουμε, την όρεξη για άσκηση κτλ.). Το βασικότερο ερέθισμα που ρυθμίζει το βιολογικό μας ρολόι είναι το φως, καθώς και η δραστηριότητα.
• Μελατονίνη: είναι η ορμόνη που μας κάνει να κοιμόμαστε και παράγεται φυσιολογικά από τον οργανισμό μέχρι την ηλικία των 60-65 ετών, χωρίς υπό κανονικές συνθήκες να χρειαζόμαστε συμπληρώματα αυτής. Παρόλα αυτά, αναγκάζουμε τον οργανισμό μας να μην την παράγει, εκθέτοντας στο φως τα μάτια μας. Δηλαδή, το να είμαστε μπροστά στην τηλεόραση, ή στην οθόνη των κινητών, ακόμη και το blue light αποτελούν βασικά αίτια μείωσης της μελατονίνης. Επομένως, αντί να την παράγει φυσιολογικά ο οργανισμός μας εμείς την καταστέλλουμε με αυτές τις νοσηρές συνήθειες.
• Υπάρχουν πάνω από 80 διαφορετικές νοσολογικές οντότητες κατά τον ύπνο. Οι πιο συχνές είναι: η αϋπνία, το σύνδρομο ανεπαρκούς ύπνου, η υπνική άπνοια, οι υπερυπνίες (ναρκοληψία, ιδιοπαθής υπερυπνία κλπ), κιρκαδιανές διαταραχές ύπνου, κινητικές διαταραχές κατά τον ύπνο, παθολογικές νυχτερινές συμπεριφορές κατά τον ύπνο.
• Πρέπει  όλοι να γνωρίζουν ότι  τα νοσήματα αφορούν όλο το 24ωρο και όχι μόνο την ημέρα, οπότε η συμβολή της ιατρικής του ύπνου στην επιτυχή αντιμετώπιση είναι αυτονόητη. Είναι σημαντικό να καταλάβουν όλοι ότι τα νοσήματα του ύπνου που ταλαιπωρούν δισεκατομμύρια ανθρώπους πάνω στον πλανήτη μπορεί να διαγνωστούν σωστά και να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά στις μέρες μας, αρκεί οι ασθενείς να γνωρίζουν την ύπαρξη της ειδικότητας της ιατρικής του ύπνου και που θα αναζητήσουν ιατρική βοήθεια.
• Διαταραχές του ύπνου: 

1. Σύνδρομο ανεπαρκούς ύπνου: Αδυναμία να κοιμηθούμε όσες ώρες χρειαζόμαστε, όχι εξαιτίας κάποιας διαταραχής ύπνου αλλά εξαιτίας συνειδητών επιλογών, οι περισσότερες από τις οποίες σχετίζονται με τον σύγχρονο τρόπο ζωής και πολλές φορές δεν μας αφήνουν ουσιαστικά περιθώρια αντίδρασης.
2. Αϋπνία: Δυσκολία να διατηρηθεί κανείς ξύπνιος, αίσθηση μη ολοκληρωμένου ύπνου ή ύπνος ο οποίος δεν αναζωογονεί.
3. Υπνική άπνοια: η αναπνοή σταματά ακούσια για μικρά χρονικά διαστήματα επανειλημμένα κατά τη διάρκεια του ύπνου.
4. Υπερυπνίες: σταθερά υπερβολική υπνηλία ή επεισόδια ύπνου κατά τη διάρκεια της ημέρας.
5. Παραϋπνίες: Ανωμαλίες ύπνου (εφιάλτες, νυχτερινοί φόβοι, υπνοβασία). Παθολογικά κινητικά φαινόμενα που παρουσιάζονται στη διάρκεια του ύπνου και προκύπτουν συνήθως κατά τις αφυπνίσεις τόσο από τον ύπνο που χαρακτηρίζεται από την ταχεία κίνηση των ματιών (ύπνος REM) όσο και από τον ύπνο non-REM (NREM). Οι παραϋπνίες χρήζουν αντιμετώπισης ειδικά εάν διασπούν τον ύπνο και εφόσον είναι υπεύθυνες για ύπνο κακής ποιότητας/μη αναζωογονητικό καθώς επίσης και εφόσον εγκυμονούν κινδύνους για την ασφάλεια του ασθενή ή και τρίτων.

• Στη φάση των ονείρων ο εγκέφαλός μας είναι δραστήριος και καταναλώνει ενέργεια. Δεν αποτελεί τη φάση στην οποία ξεκουραζόμαστε, αλλά εκείνη που είναι υπεύθυνη για τις ανώτερες λειτουργίες μας. Το σώμα μας είναι παράλυτο, γιατί έχει ξεκουραστεί και προετοιμάζεται, ώστε να ανταπεξέλθει την επόμενη ημέρα. 
• Ο ύπνος επηρεάζει τις καθημερινές δραστηριότητες κάθε ανθρώπου (σωματικά, ψυχική κατάσταση, λειτουργικές ικανότητες). Επομένως, η έλλειψη του έχει σαν αποτέλεσμα: διαταραχές συναισθημάτων, δυσκολία πνευματικής συγκέντρωσης και αποδοτικότητας, μειωμένη ικανότητα κινήσεων και προσανατολισμού, αύξηση τροχαίων ατυχημάτων – δυστυχημάτων, ευερεθιστότητα, κόπωση σωματική ή ψυχική και αδυναμία. Επίσης η έλλειψη ύπνου συμμετέχει στην εμφάνιση άγχους, βουλιμίας, υπερσεξουαλικότητας, καρδιαγγειακών παθήσεων (υπέρταση, στεφανιαία νόσο, αρρυθμίες, εγκεφαλικά επεισόδια, κολπική μαρμαρυγή) και αυξημένης θνητότητας.
• Όσοι άνθρωποι αντιμετωπίζουν προβλήματα ύπνου,  πρέπει να ξέρουν πως καλό είναι να υπάρχει μία διάγνωση πριν να υποβληθούν σε διαδικασίες ή να προμηθευτούν σκευάσματα που υπόσχονται βελτίωση του ύπνου τους. Μπορούν να επισκεφθούν ένα ιατρείο ύπνου, στο οποίο υπάρχουν ειδικοί γιατροί, καθώς και εργαστήριο ύπνου που μπορεί να καταγραφεί και να μελετηθεί ο ύπνος τους εξατομικευμένα και εξειδικευμένα.
• Η εμπειρική άσκηση της ιατρικής του ύπνου στην Ελλάδα για πολλά έτη ανάγκαζε τους ασθενείς ανάλογα με το σύμπτωμα να απευθύνονται σε ιατρό νευρολόγο-ψυχίατρο (σε περιπτώσεις π.χ. αϋπνίας ή παθολογικών νυχτερινών συμπεριφορών) ή πνευμονολόγο-ΩΡΛ (σε περιπτώσεις όπως το ροχαλητό και οι διακοπές της αναπνοής κατά τον ύπνο). Ευτυχώς και η χώρα μας διαθέτει πλέον ειδικούς ιατρούς ύπνου στους οποίους θα πρέπει να παραπέμπονται ασθενείς με διαταραχές ύπνου.

• Τα κέντρα ή εργαστήρια διαταραχών ύπνου: αποτελούν δομές εντός δημόσιων ή ιδιωτικών νοσηλευτικών ιδρυμάτων που στελεχώνονται από ειδικούς ιατρούς ύπνου, τεχνολόγους ύπνου, ψυχοθεραπευτές και διαθέτουν τον αναγκαίο εξοπλισμό και τους χώρους για την διενέργεια πολύ-καταγραφικών μελετών ύπνου. Η μελέτη ύπνου αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο για την διάγνωση των νοσημάτων του ύπνου. Ο ασθενής κοιμάται σε έναν ειδικό χώρο όπου με την βοήθεια ειδικού εξοπλισμού καταγράφονται πολλαπλές λειτουργίες του σώματος του ενώ κοιμάται (ηλεκτροεγκεφαλογράφημα, οξυμετρία, έλεγχος αναπνοής, έλεγχος κινήσεων  μυών θώρακα και κοιλιάς , ροχαλητό, κινήσει άκρων, ηλεκτρο-οφθαλογραφημα και πολλές ακόμα). Ο ασθενής παρακολουθείται από ειδικό τεχνολόγο ύπνου και τα στοιχεία της καταγραφής φυλάσσονται σε αρχεία ηλεκτρονικού υπολογιστή, ώστε την επόμενη ημέρα να τα αναλύσει και τα εκτιμήσει ο ειδικός ιατρός ύπνου.

Links και αναφορές

• Eugene Aserinsky 
• Nathaniel Kleitman 
• Joe Biden
• Αντώνης Καλής (Anthony Kales)
• Allan Rechtschaffen 
• LeBron James
• #349: LeBron James and His Top-Secret Trainer, Mike Mancias – The Tim Ferriss Show
• The Tim Ferriss Show

Ακούστε κι άλλα επεισόδια με τον Χαράλαμπο Μερμίγκη εδώ.

Ακολουθήστε τη Δέσποινα Κανάκογλου στα social media:

See Also

#463 – Αϋπνία Και Ψυχοθεραπεία – Dr. Μαίρη Νταφούλη

Instagram @desp1na_k
Twitter @desp1na_k

Ακολουθήστε το GiatiOxi στα social media:

Facebook
Instagram @giatioxi
Twitter @giati_oxi