#411 – Ειμαρμένη: Η Ρυθμιστική Αρχή Του Σύμπαντος – Αγγελική Κομποχόλη
January 17, 2023
Dr. Αγγελική Κομποχόλη – Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών – Διδάσκουσα στο Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Επικοινωνίας του μαθήματος της Φιλοσοφίας των Εθνών.
Φέρε στο νου το σύνολο της ύπαρξης, όπου είσαι μικροσκοπικό κομματάκι, κι όλη την αιωνιότητα, από την οποία μια μικρή και φευγάτη στιγμούλα ορίστηκε για σένα και την ειμαρμένη – τι κλάσμα της είσαι;
Μάρκος Αυρήλιος, Τα Εις Εαυτόν, 5,24
Show notes
- Η λέξη ειμαρμένη προέρχεται από το ρήμα “μείρομαι” = λαμβάνω μερίδιο. Από την ίδια λέξη προέρχεται και η μοίρα ,το μερίδιο που έχει τύχει στον καθένα. Σύμφωνα με έναν χρησμό του Απόλλωνα, οι άνθρωποι είναι μικρά μερίδια του θεού. Η ειμαρμένη μας, επομένως, είναι να δικαιώσουμε αυτό το μερίδιο του θείου με το να δημιουργούμε και να χαιρόμαστε το δώρο της ζωής.
- Η ειμαρμένη είναι η μοίρα μας, ο σκοπός τον οποίο ήρθαμε να ολοκληρώσουμε στην επίγεια παρουσία μας.
- Το πεπρωμένο έχει σχέση με το ρήμα πορίζω = προσφέρω (Παρακείμενος: πέπρομαι → πεπρομένο = αυτό το οποίο έχω λάβει ως δωρεά ζωής). Πεπρωμένο είναι τα ταλέντα, τα χαρίσματα που έχουμε και θα πρέπει να ξεδιπλώσουμε, άρα να είμαστε συνειδητοποιημένοι. Συνειδητοποιημένος δεν είναι μόνο αυτός που έχει επίγνωση του εαυτού του, αλλά και αυτός που απολαμβάνει τη ζωή του.
- Ειμαρμένη είναι η ρυθμιστική αρχή του σύμπαντος που κανονίζει το πώς λειτουργεί ο κόσμος. Είναι μια έννοια όμοια με την αρμονία, τη νομοτέλεια.
- Για πολλούς αρχαίους συγγραφείς η λέξη ανάγκη προέρχεται από το άνω + άγω και δείχνει την ανέλιξη, την αναγωγή, την εξέλιξη. Σύμφωνα με τον Πρόοκλο, ακόμα και ο θεός εξελίσσεται.
- “Ανάγκα και θεοί πείθονται”: Στο νόμο της ανάγκης υπακούν ακόμη και οι θεοί.
- Με την ειμαρμένη ασχολήθηκαν κυρίως οι φυσικοί φιλόσοφοι (Θαλής, Αναξίμανδρος, Αναξιμένης). Αυτός όμως που συσχέτισε την ειμαρμένη με τους θεούς ήταν ο Ζήνων (στωικός).
- Πρόκειται για την μεγίστη μοίρα, αυτή που ελέγχει και ρυθμίζει τους φυσικούς και θεϊκούς νόμους.
- Ο Χρύσιππος, μαθητής του Ζήνωνα, είπε “Ειμαρμένη είναι ο λόγος σύμφωνα με τον οποίον κάποια γεγονότα έχουν γίνει, αυτά που είναι εν εξελίξει, εξελίσσονται έτσι όπως εξελίσσονται, και αυτά που είναι να συμβούν θα συμβούν”. Είναι η ειμαρμένη η ρυθμιστική αρχή της τάξεως και της ισορροπίας στον κόσμο. Η ρυθμιστική αρχή αποκατάστασης του μέτρου. Όταν το μέτρο παραβιάζεται, έρχεται η ειμαρμένη για να το επαναφέρει. Με αυτή την έννοια, πρόκειται και για μια αρχή δικαιοσύνης.
- “Ο συνειδητοποιημένος άνθρωπος αφήνει τις μοίρες να τον οδηγούν. Ο μη συνειδητοποιημένος άνθρωπος αφήνει τις μοίρες να τον σέρνουν.” – Σενέκας.
- Συνειδητοποιημένος άνθρωπος είναι αυτός που στοχάζεται γι’αυτά που του συμβαίνουν, προσαρμόζεται και τα αποδέχεται και προσπαθεί να γίνει καλύτερος μέσα από αυτά. Αναστοχάζεται και βλέπει τι έχει προκαλέσει αυτός, αλλά και τι έχουν προκαλέσει οι προπάτορες του, το διαγενεακό τραύμα, μια κατάσταση ειμαρμένης από τα λάθη των προγόνων που εμείς θα πρέπει να αποκαταστήσουμε.
- Σύμφωνα με τον Πρόοκλο: “Των προγονικών αμαρτημάτων κοινωνούσιν οι παίδες της δίκης”: Τα παιδιά συμμετέχουν στην απόδοση της δικαιοσύνης για προγονικά αμαρτήματα. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, μπορούμε να ερμηνεύσουμε την Οδύσσεια ως την προσπάθεια του ανθρώπου να λογοδοτήσει για να λάθη του και να μην τα κληροδοτήσει στις επόμενες γενιές.
- Τα σφάλματα που επισύρουν την ειμαρμένη είναι ο φόνος, η παράβαση όρκου και ο φόβος. Ο Ζήνων περιέγραψε τα είδη του φόβου:
- Το δέος, ο φόβος που παραλύει.
- Ο όκνος, ο δισταγμός να αναλάβω κάποιο έργο γιατί φοβάμαι ότι δεν θα έχει καλή εξέλιξη.
- Η αισχύνη, ο φόβος της αδοξίας, να μην με κριτικάρουν
- Η αγωνία, ο φόβος ενός πράγματος που δεν έχει εμφανιστεί.
- Αν δεν αποκαταστήσει κάποιος την ειμαρμένη στη ζωή του, τότε ενσαρκώνεται πάλι μετά τον θάνατο του για να διορθώσει τα λάθη του και να κλείσει τον κύκλο λαθών.
- Ειμαρμένη δημιουργεί ο άνθρωπος και όταν συμμαχεί και με άδικους ανθρώπους. Όχι μόνο αυτός που κάνει κακό, αλλά και αυτός που δεν κάνει το καλό.
- Η τύχη και το ρήμα τυγχάνω προέρχονται από το ρήμα τεύχω = κατασκευάζω. Μέχρι ένα σημείο, επομένως, εμείς οι ίδιοι κατασκευάζουμε την τύχη μας. Αυτό σημαίνει πως εμείς δημιουργούμε τις προϋποθέσεις για να έχουμε μια καλή πορεία στη ζωή.
- Το κακό που μας συμβαίνει, σύμφωνα με τον Πυθαγόρα, μπορεί να είναι και νόμος του αντιπεπονθότος, δηλαδή κάρμα.
- Η καλή μοίρα και η καλή μορφή του κάρματος, ονομάζεται αίσα (εξ ου και το αίσιος). Οι ημέρες που δεν λειτουργούσε το μαντείο των Δελφών αποκαλούνταν απαίσιες, γιατί δεν θα μπορούσαν οι άνθρωποι να πάρουν ένα χρησμό που θα τους βοηθούσε να διευθετήσουν σωστά τα πράγματα. Ο χρησμός προέρχεται από το ρήμα χρη σημαίνει τι πρέπει να κάνω για να είναι σε αρμονία με το σύμπαν.
- Η ειμαρμένη είναι αυτό που μας αναλογεί, αυτό που θα μας συμβεί γιατί θα μάθουμε κάτι από αυτό. Η στάση μας προς αυτό καθορίζει την αναγωγή μας, την ανέλιξη μας. Αυτός είναι ο σκοπός μας. Αν αυτό δεν συμβεί, δημιουργείται η ανάγκη να τελεστούν μερικά πράγματα για να έρθει η ανέλιξη αυτή. Ο τρόπος που θα τελεστούν αυτά τα πράγματα, το μέτρο τους καθορίζεται από τον νόμο της ειμαρμένης.
- Για τον Δημόκριτο, το τέλος είναι η ευθυμία. Η ευθυμία δεν είναι η ηδονή, αλλά το να βρίσκεται η ψυχή σε μια κατάσταση γαλήνης, χωρίς να ταράζεται από κανένα πάθος, κανένα φόβο και καμία δεισιδαιμονία. Αυτή την κατάσταση την ονομάζει ευεστώ (ευ + ιστημι = στέκομαι). Η ευθυμία, επομένως, μας βοηθάει να στεκόμαστε σωστά στη ζωή, παρόλες τις συνθηκες, να δικαιώσουμε τη ψυχή μας και να καταφέρουμε την αναγωγή.
- Υπάρχει η εκδοχή ότι η μοίρα εκφράζει την οικογένεια, τον τόπο όπου γεννηθήκαμε, κάτι το οποίο δεν επιλέξαμε εμείς αλλά μας δόθηκε.
Links και αναφορές
Viktor Frankl
Μάρκος Αυρήλιος – Τα Εις Εαυτόν
Όμηρος – Οδύσσεια
Ακολουθήστε τη Δέσποινα Κανάκογλου στα social media:
Instagram @desp1na_k
Twitter @desp1na_k
Ακολουθήστε το GiatiOxi στα social media:
What's Your Reaction?
Excited
0
Happy
0
In Love
0
Not Sure
0
Silly
0