#431 – Σεξουαλικότητα και Αναπηρία – Μόιρα Τζίτζικα

Μόιρα Τζίτζικα – Ψυχολόγος, Ψυχοθεραπεύτρια, Κλινική Σεξολόγος, Ειδική Σύμβουλος ΑμεΑ, Πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ατόμων με Πολλαπλή Σκλήρυνση και Μεταδιδακτορική Ερευνήτρια στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.

Linkedin

Show Notes

• Η σεξουαλική ζωή των ατόμων με αναπηρία παραμένει θέμα ταμπού, όχι μόνο στην Ελλάδα, παντού. Η σιωπή αντανακλά αφενός την δυσκολία που υπάρχει στα θέματα σεξουαλικής υγείας και αφετέρου την κοινωνική αντίληψη που θέλει τα άτομα με αναπηρία να έχουν λιγότερα δικαιώματα και απαιτήσεις και άρα να είναι άτομα χωρίς σεξουαλικές επιθυμίες. 
• Η σεξουαλικότητα αποτελεί μέρος της ανθρώπινης φύσης και η δυσκολία ή η άρνησή μας να την αποδεχτούμε δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει. Μάλιστα, από το 2008, έχει τεθεί σε ισχύ η Σύμβαση του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία, όπου γίνεται ρητή αναφορά στο δικαίωμά τους στη σεξουαλική ζωή.
• Μέσα στο κλίμα αυτό αναπτύχθηκαν πολλοί μύθοι και στερεότυπα για την σεξουαλικότητα των ατόμων με αναπηρία. Συγκεκριμένα, πιστεύεται ότι τα άτομα αυτά δεν έχουν σεξουαλικότητα ή από την άλλη είναι υπερσεξουαλικά, ότι είναι εξαρτημένα και έχουν διαρκώς ανάγκη προστασίας, ότι πρέπει να σχετίζονται μόνο με ανθρώπους που έχουν παρόμοια προβλήματα (εσωτερικευμένος αρτιμελισμός), ότι αν έχουν κάποιο σεξουαλικό πρόβλημα αυτό είναι αποτέλεσμα της αναπηρίας τους και ότι οι γονείς τους δεν θέλουν να διαπαιδαγωγούνται σεξουαλικά.
• Το θέμα της σεξουαλικότητας δεν αντιμετωπίζεται με τον ίδιο τρόπο από όλα τα ΑμεΑ. Ανάλογα με την βαρύτητα της αναπηρίας, οι σωματικοί περιορισμοί μπορούν ή δεν μπορούν να αποτελούν πρόβλημα. Οι άνθρωποι που γεννιούνται και μεγαλώνουν με αναπηρία, ίσως έχουν εντελώς διαφορετικά συναισθήματα από ότι εκείνοι που την απέκτησαν αργότερα στην ζωή τους.
• Οι άνθρωποι καθημερινά βομβαρδίζονται από τα ΜΜΕ σε σχέση με το ιδανικό πρότυπο του ανδρισμού και της θηλυκότητας. Σπάνια, έως καθόλου, οι εικόνες αυτές περιλαμβάνουν τους ανθρώπους με αναπηρία, γεγονός που δυσκολεύει ακόμη περισσότερο την αποδοχή της νέας κατάστασης και την απόκτηση της σεξουαλικής ταυτότητας.
• Τα τελευταία χρόνια τα ίδια τα άτομα με αναπηρία έχουν αρχίσει να συνειδητοποιούν τις σεξουαλικές τους ανάγκες και να τις διεκδικούν. Όλοι έχουν δικαίωμα στην σεξουαλική έκφραση, στην αυτοδιάθεση, στην ενημέρωση και στην σεξουαλική αγωγή, στην ελεύθερη επιλογή συντρόφου, στην πρόσβαση σε υπηρεσίες ψυχικής και σεξουαλικής υγείας και στο να αποφασίζουν μόνοι τους για την ζωή τους.
• Η επιστήμη προσφέρει πολλές θεραπείες για την κινητική αποκατάσταση, που εστιάζουν και στην αισθητηριακή αντίληψη περιοχών του σώματος που μπορεί να αναπτύξουν ηδονιστική έκφραση. Χαρακτηριστικό είναι ότι σε πολλές κλινικές στο εξωτερικό ο ψυχίατρος ή ψυχολόγος εφαρμόζει θεραπευτικές τεχνικές που αυξάνουν την σεξουαλική επιθυμία, την αισθητηριακή διέγερση και την αναζήτηση μια πλήρους σωματοαισθητηριακής ικανοποίησης.
• Η σεξουαλικότητα είναι ένα αναπόσπαστο κομμάτι της ύπαρξης του ανθρώπου που επηρεάζεται και επηρεάζει σχεδόν όλες τις πτυχές της ποιότητας ζωής του. Η παρουσία μιας χρόνιας νόσου ( π.χ. Πολλαπλή Σκλήρυνση) μπορεί να επηρεάσει και να δυσκολέψει την έκφραση της με διάφορους τρόπους.
• Ο παραδοσιακός τρόπος με τον οποίο αξιολογούνται τα συμπτώματα σεξουαλικής δυσλειτουργίας είναι να κατηγοριοποιούνται οι διαταραχές σύμφωνα με τον κύκλο σεξουαλικής απόκρισης όπως διαταραχές της διάθεσης, της διέγερσης του οργασμού. Όμως, λόγω της ιδιαιτερότητας και της πολλαπλότητας των τρόπων με τους οποίους η εκάστοτε αναπηρία μπορεί να επηρεάσει  την σεξουαλικότητα των ασθενών και τις σχέσεις τους η βιβλιογραφία που αναφέρεται σε αυτούς τους τρόπους έχει καθιερώσει την περιγραφή των συμπτωμάτων σε τρεις κύριους παράγοντες ή επίπεδα : Το πρωτογενές, το δευτερογενές και το τριτογενές επίπεδο συμπτωμάτων.
• Το πρωτογενές επίπεδο συμπτωμάτων αναφέρεται στη δυσλειτουργία που προκύπτει από αμιγώς νευρολογικές βλάβες που επηρεάζουν άμεσα την σεξουαλική απόκριση.. Τόσο σε άνδρες όσο και σε γυναίκες ασθενείς αυτά τα πρωτογενή προβλήματα περιλαμβάνουν απώλεια της λίμπιντο, μειωμένη, επώδυνη ή και καθόλου αισθητικότητα της περιοχής των γεννητικών οργάνων και διαταραγμένη ή και με πλήρη απουσία αίσθηση οργασμού. Οι άνδρες μπορεί να αντιμετωπίσουν δυσκολία να έχουν ή να διατηρήσουν την στύση τους καθώς και μείωση ή απώλεια εσκπερμάτισης. Οι γυναίκες μπορεί να έχουν ελλιπή ύγρανση του κόλπου.
• Το δευτερογενές επίπεδο συμπτωμάτων αναφέρεται σε συμπτώματα που δεν έχουν σχέση με την σεξουαλική λειτουργία του/της ασθενούς, όμως επεμβαίνουν στην σεξουαλική απόκριση. Τέτοια μπορεί να είναι τα συμπτώματα από το ουροποιητικό και το έντερο, η κόπωση, η κατάθλιψη, η σπαστικότητα, η μυϊκή ατονία, οι παραισθησίες,  ο τρόμος, τα γνωσιακά ελλείμματα καθώς και οι παρενέργειες φαρμάκων.
• Το τριτογενές επίπεδο συμπτωμάτων αναφέρεται σε κοινωνιοψυχολογικές παραμέτρους, καθώς και σε πολιτισμικά στοιχεία που επεμβαίνουν στην σεξουαλικότητα των ατόμων και στη σεξουαλική λειτουργία τους. Σαν τέτοια αναφέρονται η εικόνα σώματος, το άγχος επίδοσης, οι αλλαγές στην αυτοπεποίθηση εξαιτίας της νόσου, οι αλλαγές στους ρόλους των ατόμων μέσα από το πρίσμα της ασθένειας, η σεξουαλική επικοινωνία των συντρόφων, οι απόψεις περί σεξουαλικής έκφρασης από τα ίδια τα άτομα αλλά και από τους επαγγελματίες υγείας.
• Στις γυναίκες με αναπηρία το κόστος είναι πολύ μεγαλύτερο από ότι στους άνδρες, καθώς η εικόνα του σώματος σχετίζεται σε μεγάλο βαθμό με την αυτοεκτίμηση.

Links και αναφορές

• Sex Education (2019 -)
• Η έρευνα της Cindy Meston και του David Buss
• Why Women Have Sex: Understanding Sexual Motivations from Adventure to Revenge (and Everything in Between)
• Η φάλαινα (The Whale) (2022)
• Τα Πνεύματα του Ινισέριν (The Banshees of Inisherin) (2022)
• Sexuality and Disability (Academic Journal)
• Πανελλήνια Ομοσπονδία Ατόμων με Σκλήρυνση Κατά Πλάκας 

Και φέτος ο Μάιος αλλάζει όνομα και γίνεται ΔΕΡΜΑΪΟΣ για να μας θυμίζει ότι πρέπει να εξετάζουμε το δέρμα μας για τυχόν αλλοιώσεις ή ύποπτα σημάδια πριν βγούμε ασφαλείς στον ήλιο.

H ΕΔΑΕ πιστή στο ραντεβού της για ακόμη μία χρονιά, είναι εδώ για να ενημερώσει και να εκπαιδεύσει όσο το δυνατόν περισσότερους συνανθρώπους μας για τη σημασία της πρόληψης και ειδικότερα της ετήσιας επίσκεψης στον δερματολόγο για έλεγχο σπίλων ή άλλων σημαδιών.

Περισσότερες πληροφορίες για την καμπάνια ΔΕΜΑΪΟΣ εδώ. 

Ακούστε το podcast στο πλαίσιο και όπου ακούτε podcasts.

See Also

#492 – Οι Ερωτήσεις σας και η 9η Σεζόν! – Δέσποινα Κανάκογλου

Ακολουθήστε τη Δέσποινα Κανάκογλου στα social media:

Instagram @desp1na_k
Twitter @desp1na_k

Ακολουθήστε το GiatiOxi στα social media:

Facebook
Instagram @giatioxi
Twitter @giati_oxi