#465 – Η Σχέση Μου, Το Τραύμα Μου – Δανάη Κίρλα

Δανάη Κίρλα –  Κλινική Ψυχολόγος

Facebook

danaikirla@gmail.com

Show Notes

• Το ψυχολογικό τραύμα είναι μια συναισθηματική αντίδραση σε ένα τρομερό γεγονός (απώλεια, ατύχημα, βιασμός, φυσική καταστροφή κ.α.). Αμέσως μετά το τραυματικό συμβάν, συνήθως, επικρατεί σοκ και άρνηση. Μακροπρόθεσμα, μπορεί ως συνέπεια να εκδηλωθούν απρόβλεπτα συναισθήματα, αναδρομές στο τραυματικό γεγονός, τεταμένες σχέσεις και σωματικά συμπτώματα. Ενώ τα συναισθήματα αυτά είναι φυσιολογικά, μερικοί άνθρωποι δυσκολεύονται να συνεχίσουν τη ζωή τους, επηρεάζεται η λειτουργικότητά τους και χρειάζονται ψυχολογική υποστήριξη, ώστε να καταφέρουν να διαχειριστούν τα συναισθήματά τους και να προχωρήσουν τη ζωή τους.
• Οι κυριότεροι τύποι τραύματος είναι: 

1. Το οξύ τραύμα: προκύπτει από ένα μόνο συμβάν, το οποίο ήταν πολύ στρεσογόνο ή επικίνδυνο και μπορεί να προσδιοριστεί (π.χ. μια σοβαρή ασθένεια, ένας ξαφνικός θάνατος αγαπημένου προσώπου, μια σωματική ή σεξουαλική επίθεση κοκ.)
2. Το χρόνιο τραύμα: είναι επαναλαμβανόμενο και παρατεταμένο ( π.χ. χρόνια ενδοοικογενειακή βία ή κακοποίηση).
3. Το σύνθετο τραύμα: αφορά την έκθεση σε ποικίλα και πολλαπλά τραυματικά γεγονότα για μεγάλο χρονικό διάστημα (π.χ. βία, παραμέληση, κακοποίηση κ.α.), τα οποία συνοδεύονται από ευρύ και μακροπρόθεσμο αντίκτυπο αυτής της έκθεσης στο άτομο.

• Υπάρχουν πολλές περιπτώσεις ατόμων που ζουν με τις επιπτώσεις ενός πολύπλοκου – σύνθετου τραύματος για πολύ καιρό, ωστόσο δεν γνωρίζουν τι ακριβώς αντιμετωπίζουν. Συνήθως, αυτό το οποίο θεωρούν από τον τρόπο που το βιώνουν είναι πως έχουν άγχος και όχι τόσο καλή διάθεση. Σε άλλες περιπτώσεις θεωρούν ότι βιώνουν τραύμα που συνοδεύεται από άγχος και καταθλιπτική διάθεση.
• Για όσους έχουν βιώσει τραύμα, το άγχος προέρχεται από μια αυτόματη φυσιολογική απόκριση σε αυτό που πραγματικά έχει ήδη συμβεί. Ο εγκέφαλος και το σώμα έχουν ήδη ζήσει καταστάσεις του “χειρότερου σεναρίου”, γνωρίζουν πώς είναι και επιθυμούν να μην επιστρέψουν ποτέ ξανά εκεί.
• Οι τραυματικοί δεσμοί είναι σχέσεις (με γονείς, στη συναναστροφή μας με φίλους ή συντρόφους) που αντανακλούν την ίδια δυναμική, που βιώσαμε στην παιδική μας ηλικία. Το σταθερό μοτίβο στους τραυματικούς δεσμούς, είναι η προδοσία του ίδιου μας του εαυτού με σκοπό να λάβουμε αγάπη. Το ίδιο μοτίβο προδοσίας που (ασυνείδητα) ξεκινήσαμε ως παιδιά, με σκοπό να λάβουμε αγάπη και αποδοχή από έναν γονέα με τον οποίο είχαμε μια διαταραγμένη σχέση.
• Οι σχέσεις που αναπτύσσουμε με τους γονείς ή τους κηδεμόνες μας, πριν την ηλικία των 5 ετών, θέτουν τις βάσεις για τις σχέσεις που οικοδομούμε στην ενήλικη ζωή μας. Αυτό συμβαίνει επειδή είμαστε ολοκληρωτικά εξαρτώμενοι στα άτομα που (ιδανικά) θα εκπληρώσουν τις σωματικές και συναισθηματικές μας ανάγκες. Εάν αυτές οι ανάγκες ικανοποιηθούν, θα έχουμε ασφαλείς δεσμούς, που αποπνέουν εμπιστοσύνη και διαθέτουν γερά θεμέλια. Εάν όχι, τότε θα έχουμε ανασφαλείς – απρόβλεπτους δεσμούς.
• Το ανθρώπινο μυαλό συνεχίζει να εξελίσσεται στη διάρκεια αυτών των πρώτων 5 ετών της ζωής μας, έτσι στην ενήλικη ζωή μπορεί να αναζητήσουμε σχέσεις που προκαλούν τις ίδιες βιολογικές αντιδράσεις του εγκεφάλου και του νευρικού συστήματος. Μπορεί, δηλαδή, να αναζητάμε αυτό το οποίο μας είναι οικείο βιονευρολογικά, το ίδιο που ζήσαμε τότε, ως παιδιά. Ως συνέπεια δημιουργείται υποσυνείδητα μία τάση να επαναλάβουμε την ίδια δυναμική που βιώσαμε κατά την βρεφική και παιδική ηλικία.
• Ασυνείδητα αναζητούμε να ξαναζήσουμε το παρελθόν μας, επειδή το μυαλό και το σώμα μας νιώθει οικεία, ακόμη και αν αυτά τα γεγονότα ήταν επώδυνα, δυστυχή ή τρομακτικά. Επειδή μάθαμε ότι αγάπη σημαίνει έλλειψη ασφάλειας και σταθερότητας, τα καμπανάκια δε θα είναι τόσο εμφανή για να μας προειδοποιήσουν.

Τραυματικές εμπειρίες και ανασφάλεια

• Τα παιδιά που έχουν βιώσει τη φροντίδα των γονιών – φροντιστών τους ως τραυματική, μεγαλώνοντας νιώθουν φόβο και συχνά διακατέχονται από μία αίσθηση του αβοήθητου, με αποτέλεσμα την αυξημένη παραγωγή κορτιζόλης και επομένως του στρες.
• Το παρατεταμένο ή επαναλαμβανόμενο τραύμα έχει επίδραση στη μετέπειτα ζωή, στον τρόπο σκέψης, στο συναίσθημα και στη συμπεριφορά. Η τραυματική εμπειρία περιλαμβάνει την κακοποίηση, έκθεση σε γεγονότα που προκαλούν φόβο, ενδοοικογενειακή βία, καθώς και η χρήση αλκοόλ και ναρκωτικών. Έτσι, αυξάνεται το αίσθημα ανασφάλειας στην παιδική ηλικία και μακροπρόθεσμα αυτό μεταβιβάζεται στην ενήλικη ζωή του.
• Στις πρώιμες σχέσεις είναι πιθανό να βιώσουμε τραυματικούς δεσμούς, εάν στην παιδική ηλικία υπάρχει:

1. Χάος
2. Απρόβλεπτη συμπεριφορά
3. Έλλειψη συναισθηματικού δεσίματος
4. Έλλειψη ασφάλειας
5. ‘Ελλειψη ξεκάθαρων ορίων
6. Αλληλεξάρτηση
7. Μη υγιείς μηχανισμοί αντιμετώπισης (coping)
8. Εγκατάλειψη
9. Αυτοπροδοσία με σκοπό λήψη αγάπης

• Ενδείξεις τραυματικών δεσμών:

1. Αδιάκοπη και παθολογική προσήλωση σε ένα άλλο άτομο με τον φόβο της εγκατάλειψης.
2. Έλλειψη ορίων, χώρου και ξεκάθαρης αυτονομίας.
3. Συναισθηματικά εθιστικοί «κύκλοι» εγκατάλειψης-απόρριψης και ύστερα επανεπιλογής.
4. Φόβος για την αντίδραση κάποιων ατόμων που δημιουργεί ιδιωτικότητα και μυστικοπάθεια.
5. Στην ανάμνηση του τραύματος αίσθηση φόβου, θυμού η ενόχλησης.
6. Επίμονη προσήλωση στις σεξουαλικές σχέσεις και όχι σε αυθεντικούς δεσμούς και ουσιαστική επικοινωνία.
7. Άρνηση ή απόκρυψη επιβλαβών συμπεριφορών που ενδεχομένως θα προβλημάτιζαν τα άτομα του κύκλου μας.
8. Μια έντονη επιθυμία να μας ανακουφίζουν άτομα που μας προκαλούν έντονη συναισθηματική βλάβη.
9. Ένα αίσθημα χρόνιας αμφισβήτησης του εαυτού μας, που μπορεί να μας κάνουν να «τρελαθούμε» και να αρνηθούμε τη δική μας πραγματικότητα.
10. Αδυναμία να σταματήσει κανείς να σκέφτεται τον τραυματικό δεσμό
11. Να μη θέλει να σκέφτεται ή να μιλάει για το τι συνέβη.

Τύποι δεσμού που συναντώνται συχνότερα

1. Ασφαλής

• Τύπος γονέα: Συντονισμένος με το παιδί και τα συναισθήματά του.
• Επιπτώσεις στα χαρακτηριστικά ενός ενηλίκου: Ικανός να δημιουργεί ουσιαστικές σχέσεις, έχει ενσυναίσθηση, ικανός να θέτει κατάλληλα όρια.

2. Αποφευκτικός

• Τύπος γονέα: Μη διαθέσιμος ή απορριπτικός.
• Επιπτώσεις στα χαρακτηριστικά ενός ενηλίκου: Αποφεύγει την εγγύτητα ή την συναισθηματική σύνδεση, απόμακρος, επικριτικός, άκαμπτος, μη ανεκτικός.

3. Αμφιθυμικός

• Τύπος γονέα: Μη συνεπής και ενίοτε παρεμβατική η επικοινωνία με τον γονέα.
• Επιπτώσεις στα χαρακτηριστικά ενός ενηλίκου: Αγχωμένος και ανασφαλής, ελεγκτικός, καταγγελτικός, ασταθής, απρόβλεπτος, ενίοτε γοητευτικός.

4. Αποδιοργανωμένος

• Τύπος γονέα: Αγνόησε ή δεν είδε τις ανάγκες του παιδιού. Η συμπεριφορά των γονιών ήταν τρομακτική ή/και τραυματική.
• Επιπτώσεις στα χαρακτηριστικά ενός ενηλίκου: Χαοτικός, έντονος, εκρηκτικός, κάνει καταχρήσεις. Δεν εμπνέει εμπιστοσύνη, ενώ επιζητά την ασφάλεια.

3. Αντιδραστικός

• Τύπος γονέα: Υπερβολικά ασύνδετος ή δυσλειτουργικός .
• Επιπτώσεις στα χαρακτηριστικά ενός ενηλίκου: Αδυνατεί να δημιουργήσει θετικές σχέσεις , συχνά παρεξηγείται.

Θεραπεία για τους τραυματικούς δεσμούς

• Η θεραπεία για τους τραυματικούς δεσμούς μπορεί να μας οδηγήσει να:

1. Έχουμε ξεκάθαρα όρια.
2. Δηλώσουμε τις ανάγκες μας και να επιτρέψουμε σε κάποιον να τις ικανοποιήσει.
3. Έχουμε αυτονομία και θετική αλληλεξάρτηση.
4. Βρίσκουμε συντρόφους και φίλους που να συμβαδίζουν με τον ανώτερο εαυτό μας και τις υψηλότερες αξίες μας.
5. Γνωρίσουμε την έμφυτη αυτοαξία μας και ταυτόχρονα ανθρώπους που έχουν γνωρίσει την δική τους έμφυτη αυτοαξία.
6. Διαφύγουμε από τους κύκλους των κληρονομικών τραυμάτων.
7. Διερευνήσουμε την σημασία των σχέσεων ως χώρου που προσφέρεται για αμοιβαία εξέλιξη.

• Για το άτομο είναι σημαντικό να υπάρχει:

1. Αίσθημα ασφάλειας: είναι η προτεραιότητα για έναν άνθρωπο που έχει βιώσει ένα τραυματικό δεσμό. Μέχρι να αισθανθεί ασφαλής, δεν μπορεί να ωφεληθεί από κάτι άλλο.
2. Σταθερότητα και υποστήριξη: από το οικογενειακό περιβάλλον, τον ερωτικό σύντροφο, τους φίλους ή από ένα θεραπευτικό πλαίσιο.
3. Υψηλό επίπεδο δομής και προβλεψιμότητας: θα δώσει στο άτομο το αίσθημα της σταθερότητας και της συνέχειας.
4. Συναισθηματική φροντίδα: τα υψηλά επίπεδα αυτής θα δώσουν στο άτομο το αίσθημα, ότι τα άλλα άτομα το αγαπούν και είναι διαθέσιμα.
5. Ευκαιρίες επικοινωνίας για την τραυματική εμπειρία: κάποιοι άνθρωποι νιώθουν την ανάγκη να μιλούν για τον τραυματικό δεσμό που βίωσαν, σε όποιον συναντούν . Τα άτομα αυτά χρειάζονται τη σωστή κατεύθυνση, ώστε να μιλήσουν στα κατάλληλα άτομα. Κατάλληλα άτομα θεωρούνται εκείνοι που νοιάζονται γι’ αυτό το άτομο, καθώς και ο/η θεραπευτής/ρια.

• Όταν το ίδιο το άτομο δυσκολεύεται και συνάμα ο άμεσος κύκλος ανθρώπων του (γονείς, φίλοι, σύντροφος) δυσκολεύονται να το υποστηρίξουν κατάλληλα, τότε είναι σημαντικό να στραφεί στη θεραπεία. Η σταθερή εβδομαδιαία θεραπευτική σχέση μπορεί να προσφέρει ασφάλεια και ένα εύφορο έδαφος για την επεξεργασία και διαχείριση των τραυμάτων, ώστε το άτομο να αρχίσει να βιώνει μια ολοένα πιο λειτουργική καθημερινότητα.

Links και αναφορές

• Σύνθετη Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες (C-PTSD)
• Toni Morrison
• James Baldwin 
• Εκπομπή “Ναρκισσιστικές Μαμάδες – Άσπα Πασπάλη”
• Εκπομπή Νους & Σώμα: Το Πνευμονογαστρικό Νεύρο (Vagus Nerve) – Καλλιόπη Κουτούση
• Oprah Winfrey
• Εκπομπή “Τοξικότητα, People Pleasing και το Κουράγιο να Γίνουμε Δυσάρεστοι – Θέκλα Πετρίδου”
• Εκπομπή “Η Αυτοφροντίδα – Δανάη Κίρλα”

Ακούστε το podcast Σύνθετη Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες (C-PTSD) – Θέκλα Πετρίδου που αναφέρεται στο επεισόδιο εδώ.

Ακούστε το podcast Ναρκισσιστικές Μαμάδες – Άσπα Πασπάλη που αναφέρεται στο επεισόδιο εδώ. 

See Also

#494 – Η Φιλία Στην Ενήλικη Ζωή – Άσπα Πασπάλη

Ακούστε το podcast Νους & Σώμα: Το Πνευμονογαστρικό Νεύρο (Vagus Nerve) – Καλλιόπη Κουτούση που αναφέρεται στο επεισόδιο εδώ. 

Ακούστε το podcast Η Αυτοφροντίδα – Δανάη Κίρλα που αναφέρεται στο επεισόδιο εδώ.

Ακούστε και άλλα επεισόδια με τη Δανάη Κίρλα εδώ.

Ακολουθήστε τη Δέσποινα Κανάκογλου στα social media:

Instagram @desp1na_k
Twitter @desp1na_k

Ακολουθήστε το GiatiOxi στα social media:

Facebook
Instagram @giatioxi