Το Stress στην Δουλειά & το Burn Out – Ζωή Φράγκου

Ζωή Φράγκου – Οργανωσιακή Ψυχολόγος, Business Coach και Σύμβουλος Αλλαγής Κουλτούρας

www.fragouzoe.com

Linkedin

Instagram

Show Notes

• Η αξιοπρεπής εργασία είναι ωφέλιμη για την ψυχική υγεία. Από την άλλη, τα δυσμενή εργασιακά περιβάλλοντα, συμπεριλαμβανομένων όσων επικρατούν διακρίσεις και ανισότητες, υπερβολικός φόρτος εργασίας, χαμηλός βαθμός εργασιακού ελέγχου και εργασιακή ανασφάλεια, θέτουν σε κίνδυνο την ψυχική υγεία.
• Το στρες δεν είναι αρρώστια, αλλά αν γίνει υπερβολικό ή/και επίμονο, μπορεί να εξελιχθεί σε ψυχική και σωματική ασθένεια. Σε γενικές γραμμές, η δουλειά κάνει καλό στους ανθρώπους αν είναι σωστά σχεδιασμένη. Μπορεί, όμως, να αποτελέσει και σημαντική πηγή πίεσης και άγχους. Η πίεση μπορεί να αποτελεί θετικό και παρακινητικό παράγοντα ή μπορεί να μας βοηθήσει να επιτύχουμε τους στόχους μας και να αποδώσουμε καλύτερα. Το στρες προκύπτει ως φυσική αντίδραση όταν αυτή η πίεση γίνει υπερβολική. Οποιοσδήποτε μπορεί να υποφέρει από εργασιακό στρες, ανεξαρτήτως του είδους της δουλειάς του.
• Οι κίνδυνοι για την ψυχική υγεία στην εργασία μπορεί να σχετίζονται με το περιεχόμενο, το πρόγραμμα της εργασίας, συγκεκριμένα χαρακτηριστικά του χώρου εργασίας ή με τις δυνατότητες για εξέλιξη της σταδιοδρομίας.
•  Οι κίνδυνοι για την ψυχική υγεία στην εργασία μπορεί να περιλαμβάνουν:

1. Υπο-αξιοποίηση των δεξιοτήτων ή λιγότερες δεξιότητες από αυτές που απαιτούνται για μία εργασία
2. Υπερβολικός φόρτος εργασίας ή ρυθμός εργασίας
3. Υποστελέχωση
4. Πολλές ώρες εργασίας, εκτός “κοινωνικού ωραρίου” ή μη-ευέλικτες ώρες εργασίας
5. Έλλειψη ελέγχου επί του περιγράμματος εργασίας ή του φόρτου εργασίας
6. Μη-ασφαλείς ή κακές φυσικές συνθήκες εργασίας
7. Οργανωσιακή κουλτούρα που δίνει τη δυνατότητα αρνητικών συμπεριφορών
8. Περιορισμένη υποστήριξη από συναδέλφους ή αυταρχική εποπτεία
9. Βία, παρενόχληση ή εκφοβισμός
10. Διάκριση και αποκλεισμός
11. Μη-ξεκάθαροι εργασιακοί ρόλοι
12. Εργασιακή ανασφάλεια, μη-επαρκής αμοιβή, χαμηλή επένδυση στην εργασιακή εξέλιξη – εξέλιξη σταδιοδρομίας
13. Σύγκρουση απαιτήσεων μεταξύ υποχρεώσεων εργασίας και οικιακών υποχρεώσεων

• Η εργασιακή εξουθένωση δεν έχει σχέση με την υπερκόπωση, που αφορά στην εξάντληση του σώματος μετά από πολλές ώρες εργασίας. Το σύνδρομο της επαγγελματικής εξουθένωσης (burnout), είναι μία κατάσταση ψυχοσωματικής εξάντλησης που χαρακτηρίζεται από συναισθηματική εξάντληση, αποπροσωποποίηση και μειωμένη λειτουργικότητα – αποτελεσματικότητα στον επαγγελματικό τομέα σε συνδυασμό με νοητική κόπωση. Η επαγγελματική εξουθένωση εξελίσσεται σε στάδια, καθώς οι απαιτήσεις και οι εργασιακοί στρεσογόνοι παράγοντες λειτουργούν σωρευτικά και τα συμπτώματα της ποικίλλουν ανάλογα με τη φάση στην οποία βρισκόμαστε. Σε γενικές γραμμές, υπάρχουν τρία συμπτώματα που πρέπει να γνωρίζουμε: εξάντληση, “χάσιμο” του εαυτού μας (αποπροσωποποίηση) και μειωμένο αίσθημα προσωπικής ολοκλήρωσης. Ορισμένα συμπτώματα που σχετίζονται με την κατάθλιψη, όπως η εξάντληση και η δυσκολία διεκπεραίωσης καθηκόντων, μπορούν να “μεταμφιεστούν” σε σύνδρομο burnout. 
• Ορισμένοι εργαζόμενοι είναι πιο πιθανό να εκτίθενται σε αυτόν τον κίνδυνο από άλλους, εξαιτίας του είδους εργασίας ή του τόπου και τρόπου εργασίας τους. Οι επαγγελματίες υγείας, οι εργαζόμενοι σε ανθρωπιστικές οργανώσεις – αντιμετώπισης επειγόντων καταστάσεων εργάζονται σε τέτοιες θέσεις που συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο έκθεσης σε ανεπιθύμητα συμβάντα, που μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά την ψυχική υγεία τους.
• Οι οικονομικές υφέσεις ή οι ανθρωπιστικές κρίσεις και οι κρίσεις δημόσιας υγείας δημιουργούν κινδύνους όπως η απώλεια θέσεων εργασίας, οικονομική αστάθεια, μειωμένες ευκαιρίες απασχόλησης ή αυξημένη ανεργία.
• Οι άνθρωποι με σοβαρά προβλήματα ψυχικής υγείας είναι πιο πιθανό να αποκλείονται από την απασχόληση και όταν απασχολούνται, είναι πιο πιθανό να βιώνουν ανισότητες στην εργασία. Όντας εκτός εργασίας είναι μία ακόμη συνθήκη που θέτει κίνδυνο στην ψυχική υγεία. Η ανεργία, η εργασιακή και οικονομική ανασφάλεια, και η πρόσφατη απώλεια εργασίας αποτελούν παράγοντες αυξημένου κινδύνου.
• Οι κυβερνήσεις, οι εργοδότες, οι οργανώσεις που εκπροσωπούν εργαζόμενους και εργοδότες, καθώς και έτεροι εμπλεκόμενοι φορείς υπεύθυνοι για την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων μπορούν να βοηθήσουν για τη βελτίωση της ψυχικής υγείας στην εργασία μέσω δράσεων για την:

1. Πρόληψη των σχετιζόμενων με την εργασία προβλημάτων ψυχικής υγείας μέσω της πρόληψης των κινδύνων για την ψυχική υγεία στην εργασία
2. Προστασία και προαγωγή της ψυχικής υγείας στην εργασία
3. Υποστήριξη των εργαζομένων με προβλήματα ψυχικής υγείας ώστε να συμμετέχουν ενεργά και να επιτύχουν σημαντικά στην εργασία τους
4. Δημιουργία διευκολυντικού περιβάλλοντος για την αλλαγή

• Η EY Ελλάδος, η Hellas EAP και το Εργαστήριο Πειραματικής Ψυχολογίας του Τμήματος Ψυχολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών διεξήγαγαν για δεύτερη φορά, έρευνα για την ψυχική υγεία και ευεξία των εργαζόμενων στην Ελλάδα. Δύο χρόνια μετά την πρώτη έρευνα, που είχε διεξαχθεί τον Μάιο του 2021, την περίοδο που στην Ελλάδα ολοκληρωνόταν το δεύτερο καθολικό lockdown, η φετινή έρευνα διαπιστώνει ότι τα συμπτώματα κατάθλιψης, άγχους, θυμού, αλλά και σωματοποίησης – που είχαν αποτιμηθεί και τότε και είχαν αποδοθεί σε μεγάλο βαθμό στην πανδημία και τα περιοριστικά μέτρα – εντείνονται. Τα αποτελέσματα της έρευνας, καταδεικνύουν σημαντικές και αυξημένες – έναντι του 2021 – ενδείξεις κατάθλιψης, άγχους, θυμού και σωματοποίησης, με τις γυναίκες και τους νέους να παρουσιάζουν υψηλότερες τιμές.
• Η φετινή έρευνα κατέγραψε, και πάλι, υψηλά ποσοστά για μία σειρά από συμπτώματα που σχετίζονται με την κατάθλιψη, με πολλούς από τους σχετικούς δείκτες να παρουσιάζουν επιδείνωση. Έτσι, τέσσερις στους δέκα εργαζόμενους αισθάνονται μελαγχολία και 41% απαισιοδοξία για το μέλλον, έναντι 35% το 2021. Δύο στους δέκα, όπως και πριν δύο χρόνια, έχουν αισθήματα αναξιότητας, ενώ το ποσοστό όσων έχουν σκεφτεί να δώσουν τέλος στη ζωή τους εμφανίζεται αυξημένο το 2023, φτάνοντας το 2% από 1,1% το 2021.
• Αρκετά εκτεταμένα είναι και τα συμπτώματα που σχετίζονται με το άγχος σε σχέση με το 2021, καθώς τρεις στους τέσσερις (75% από 68%) αισθάνονται νευρικότητα ή εσωτερική ταραχή, 44% από 40% βρίσκονται σε υπερένταση, 16% από 14% βιώνουν έντονη και συνεχή ανησυχία, και 10% από 8% βιώνουν κρίσεις πανικού. Ελαφρώς αυξημένες είναι και οι εκδηλώσεις θυμού, καθώς 75% των ερωτώμενων, έναντι 70% το 2021, αισθάνονται εκνευρισμό, ενώ, όπως και πριν δύο χρόνια, τρεις στους δέκα έχουν ξεσπάσματα θυμού που δεν μπορούν να ελέγξουν.
• Αξίζει να σημειωθεί ότι υψηλότερες τιμές άγχους και θυμού εμφανίζουν οι γυναίκες και οι νεότεροι εργαζόμενοι, ενώ οι εργαζόμενοι σε υβριδικό μοντέλο έχουν σημαντικά χαμηλότερες τιμές άγχους. Η επιβαρυμένη θέση των γυναικών είχε αποδοθεί, σε έναν βαθμό, κατά την προηγούμενη έρευνα, στο γεγονός ότι είχαν κληθεί, κατά την περίοδο των lockdowns, να φροντίσουν τα παιδιά, τις δουλειές του σπιτιού, ή να υποστηρίξουν ηλικιωμένα άτομα της οικογένειας, δουλεύοντας ταυτόχρονα από το σπίτι. Το γεγονός ότι η διαφοροποίηση αυτή παραμένει, υποδηλώνει ότι το πρόβλημα ενδεχομένως είναι βαθύτερο και μονιμότερο.
• Έντονα εξακολουθούν να είναι και τα φαινόμενα σωματοποίησης, δηλαδή της έκφρασης του άγχους μέσω του σώματος, με συμπτώματα, όπως η κεφαλαλγία κατά το έντονο στρες. Συνολικά, δύο στους δέκα, όπως και πριν δύο χρόνια, έχουν σωματοποιήσει το άγχος, με το φαινόμενο να καταγράφεται, και πάλι, πιο έντονα ανάμεσα στις γυναίκες και τις νεότερες ηλικίες.
• Οι ανατροπές στην καθημερινότητα των τελευταίων ετών έχουν επηρεάσει σημαντικά και την ποιότητα ζωής των εργαζόμενων σήμερα. Έτσι, μόλις το 52% δηλώνουν ότι μπορούν να διαχειριστούν τα επίπεδα του στρες, ενώ 64% αισθάνονται ότι το στρες από την εργασία τους, επηρεάζει την προσωπική τους ζωή. 56% δηλώνουν ότι το πρόγραμμα εργασίας τους τούς επιτρέπει να περνούν χρόνο με την οικογένεια ή τους φίλους, ωστόσο μόλις 39% σταματούν να σκέφτονται τη δουλειά όταν τελειώνει και δημιουργούν χρόνο για ξεκούραση. Σε αυτό το πλαίσιο, 46% δηλώνουν ότι διατηρούν μία αρμονία προσωπικής και επαγγελματικής ζωής.
• Αποθαρρυντική είναι η εικόνα ως προς τις αντιλήψεις των εργαζόμενων για την υποστήριξη που τους παρέχει ο οργανισμός τους στα ζητήματα ψυχικής υγείας. Λίγοι περισσότεροι από ένας στους πέντε (23%) πιστεύουν ότι ο οργανισμός τους φροντίζει για την ψυχική υγεία και ευεξία των εργαζόμενων, και 31% ότι προσφέρει στους εργαζόμενους προγράμματα και δράσεις υποστήριξης της ψυχικής υγείας και ευεξίας. Επιπλέον, μόλις 19% των εργαζόμενων στον ιδιωτικό και 0,22% στον δημόσιο τομέα, δηλώνουν ότι ο οργανισμός τους δίνει τη δυνατότητα σε όλους τους εργαζόμενους να μιλούν ανοιχτά για τα θέματα ψυχικής υγείας.
• Οι επιχειρήσεις έχουν έναν κρίσιμο ρόλο να παίξουν για να βοηθήσουν τους εργαζόμενους να αντιμετωπίσουν την επιβάρυνση της ψυχικής τους υγείας. Μεταξύ των δράσεων που θα ήθελαν να δουν οι εργαζόμενοι, πάνω από τους μισούς αναφέρουν εκπαιδεύσεις των στελεχών στη φροντίδα της ψυχικής ευεξίας των εργαζόμενων (55%), την καλλιέργεια κουλτούρας σεβασμού του χρόνου μέσα από νέους τρόπους εργασίας (54%) και εκπαιδεύσεις όλων των εργαζόμενων σε θέματα διαχείρισης στρες και αυτο-φροντίδας (53%).
• Συνολικά, τρεις στους τέσσερις (75%) δηλώνουν ότι νοιάζονται, πλέον, περισσότερο για την ψυχική υγεία, τόσο τη δική τους, όσο και των άλλων, ενώ 64%, από 44% πριν δύο χρόνια, αναφέρουν ότι η ψυχική τους υγεία αποτελεί, πλέον, τη βασική τους προτεραιότητα. Συγχρόνως, 38% των ερωτώμενων πιστεύουν ότι τα τελευταία δύο χρόνια έχουν γίνει ενέργειες που έχουν συμβάλλει στη μείωση του στίγματος σε σχέση με την ψυχική υγεία, ενώ 26% διαφωνούν και 36% δεν έχουν άποψη.

Links και αναφορές

• Άρθρο “Καμπανάκι για την ψυχική υγεία των εργαζομένων”, Η Καθημερινή
• Έρευνα “Η ψυχική υγεία των εργαζόμενων στην Ελλάδα το 2023”
• EY Ελλάδος
• Hellas EAP
• Severance (TV Series 2022)
• Άρθρο “A Woman Was Attacked by a Snake That Fell From the Sky. Then a Hawk Dived In”, The New York Times
• “Όταν η ζωή είναι ένα πάρτι που δεν σε έχουν καλέσει”, Ομιλία της Δέσποινας Κανάκογλου στο TEDx Larissa
• The Game (1997)

Ακούστε και άλλα επεισόδια με τη Ζωή Φράγκου εδώ.

Ακούστε το podcast “Τοξικό Περιβάλλον & Mobbing στην Εργασία – Ζωή Φράγκου” που αναφέρεται στο επεισόδιο εδώ. 

Ακούστε το podcast “Σύνδρομο Burn-out (Εργασιακή Εξουθένωση)” με την Κατερίνα Χλωροκώστα εδώ.

See Also

Ανοιξιάτικο Ξεκαθάρισμα – Μαριλένα Πατέρα, The Tidy Guru

Ακολουθήστε τη Δέσποινα Κανάκογλου στα social media:

Instagram @desp1na_k
Twitter @desp1na_k

Ακολουθήστε το GiatiOxi στα social media:

Facebook
Instagram @giatioxi
Twitter @giati_oxi