Το Σύνδρομο του Σωτήρα/Superman και ο συμβολισμός της θυσίας της Ιφιγένειας – Κατερίνα Σιαμπάνη
Κατερίνα Σιαμπάνη – Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια, Εκπαιδεύτρια & Επόπτρια Gestalt
Msc Συμβουλευτικής Ψυχολογίας, Παν. City – Scheffield U.K., Εκπαιδευμένη στην Art-Therapy και Sandplay Therapy. Μέλος της EAGT, μέλος της ΕΕΨΓ, κάτοχος ECP.
Listen to “Το Σύνδρομο του Superman – Σωτήρα – Κατερίνα Σιαμπάνη” on Spreaker.Η θυσία για τα παιδιά, τα εγγόνια, και κατ’ επέκταση για όλους τους σημαντικούς άλλους, έχει τις ρίζες της κυρίως στην παιδική και εφηβική μας ηλικία. Έχουν περάσει περισσότερες από δυόμιση χιλιετίες από τότε που δυο στρατιώτες αρπάζουν την Ιφιγένεια και την πηγαίνουν στο βωμό «..όπως αρνί την έσυραν επάνω στο βωμό / την έσκυψαν / της έφραξαν το όμορφο το στόμα / τις κατάρες για το σπίτι της τις έπνιξαν.» Ωστόσο όλα τα αισθήματα που σχετίζονται με την θυσία στον μύθο της Ιφιγένειας μοιάζουν να αντανακλούν το υποσυνείδητο των ανθρώπων μέχρι σήμερα.
Show notes
- Το θέμα της θυσίας έχει τις ρίζες του στη παιδική μας ηλικία. Έχουμε εσωτερικεύσει ένα μοντέλο επικοινωνίας με δύο πρωταγωνιστές: τον δούλο και τον αφέντη, ο οποίος κάνει το θέλημα του πρώτου, μεμψιμοιρώντας. Ο ρόλος του δούλου είναι στην ουσία το εσωτερικό, πληγωμένο παιδί που μας ακολουθεί. Αυτοί οι δύο ρόλοι συνυπάρχουν μέσα σε όλους μας, και έρχεται στο προσκήνιο μια ο ένας μια ο άλλος.
- Όταν κάποιος λέει ότι θα θυσιαστεί για κάποιον άλλον, έχει στο πίσω μέρος του μυαλού του ότι έτσι θα μπορέσει να τον χειριστεί, γιατί δεν έχει μάθει να σχετίζεται ισότιμα.
- Το μοτίβο αφέντη-δούλου το βλέπουμε πολλές φορές στις οικογένειες με τον πατέρα και τη μητέρα να αναλαμβάνουν στεροτυπικά αυτούς τους ρόλους αντίστοιχα.
- Ο Fritz Perls αναφέρει πως αυτός που έχει τον ρόλο του δούλου βρίσκεται σε μια στάση συνεχούς άμυνας και μια διάθεση απολογητική, αποφεύγοντας να αναλάβει οποιαδήποτε ευθύνη. Από την άλλη, ο αφέντης εκπροσωπεί το κομμάτι της προσωπικότητας κάποιου που διατυπώνει αυταρχικά σχόλια και τον επικρίνει για τη ζωή του. Είναι δηλαδή ο εσωτερικός μας κριτής, μια ενδοβολή των οικογενειακών ή κοινωνικών απαιτήσεων και προσδοκιών. Ο δούλος συμφωνεί με τις απαιτήσεις του αφέντη, ταυτόχρονα όμως μας σαμποτάρει, διαβεβαιώνοντας ότι οι απαιτήσεις του αφέντη είναι ανέφικτες.
- Ο ρόλος του θύματος αποφεύγει την προσωπική ευθύνη και κατηγορεί τους άλλους για τις πράξεις και τα προβλήματα του. Η πόλωση δούλος-αφέντης είναι ένας τρόπος ώστε να μένουμε μπλοκαρισμένοι και να μην αναπτύσσουμε υγιή επαφή με το περιβάλλον. Μέσα σε αυτό το δίπολο, δεν μπορούμε να λειτουργήσουμε σαν ολόκληρες προσωπικότητες, είμαστε διχοτομημένοι σε δύο άκρα. Αυτό το δίπολο δημιουργείται γιατί δεν έχουμε μάθει την αγάπη άνευ όρων.
- Μια αμυντική συμπεριφορά των ανθρώπων που θυματοποιούνται είναι η αναστροφή: προκειμένου να χειριστούμε το περιβάλλον μας, αποφεύγουμε το άγχος που μας προκαλεί η αλληλεπίδραση μας με το περιβάλλον με το να αναπτύσσουμε χειριστικές συμπεριφορές και να στρέφουμε τα συναισθήματά μας μέσα μας.
- Η λέξη θυσία προέρχεται από το ρήμα θύω, το οποίο σημαίνει καπνός και ομίχλη, συνδέοντας το με τις τελετές εορτασμού, όπου γίνονταν θυσίες προς τους θεούς. Πέρα από αυτό, όμως, σημαίνει και είμαι μανιασμένος, αφηνιασμένος ή ταραγμένος. Ετυμολογικά το ρήμα θύω έχει τη σημασία του κινούμαι σωματικά και συγκινούμαι ψυχικά (από εδώ προέρχεται και η λέξη θύελλα).
- Στον μύθο της Ιφιγένειας, η Ιφιγένεια είναι ο δούλος και ο Αγαμέμνονας ο αφέντης και η θυσία της μας κάνει κοινωνούς της ψυχολογίας της αναποφασιστικότητας, εκπροσωπεί το δίλημμα.
- Σε αυτό το δίλημμα βοηθάει να αντικαταστήσουμε το “ή” στο μυαλό μας με το “και”. Η διχοτόμηση δηλαδή μεταξύ δούλου και αφέντη γίνεται μια συνομιλία.
- Η χρήση της λέξης “θυσία”, ειδικά από γυναίκες και μητέρες, δείχνει την αμφιθυμία τους να αποκτήσουν την ευθύνη του εαυτού τους ή να προσφέρουν τον εαυτό τους στα παιδιά τους, με απώτερο αποτέλεσμα την εξάρτηση των παιδιών από αυτές. Η λύση στο δίλημμα παρουσιάζεται η θυσία για το καλό των παιδιών τους, με μοναδική παρηγοριά την αγάπη των παιδιών τους.
- Το θύμα/σωτήρας, στην πραγματικότητα αρνείται να αναλάβει την ευθύνη της ζωής του. Αρνείται, δηλαδή, τον πραγματικό του εαυτό και τις ανάγκες του και βάζει ως προτεραιότητα τους άλλους.
- Για να ξεφύγουμε από αυτό το δίπολο, χρειάζεται αρχικά αυτογνωσία. Αναγνωρίζουμε τις παγιωμένες πεποιθήσεις μας και τους ρόλους μας και ότι μας εμποδίζει από το να εξελιχθούμε, το αφήνουμε πίσω. Πέρα από αυτογνωσία, δηλαδή, πολύ περισσότερο χρειάζεται να “ξεμάθουμε” να παίζουμε τους ρόλους αφέντη και δούλου και να μάθουμε να σχετιζόμαστε ισότιμα.
Links και αναφορές
Ακούστε και άλλα podcast με την Κατερίνα Σιαμπάνη εδώ.
Ακολουθήστε τη Δέσποινα Κανάκογλου στα social media:
Instagram @desp1na_k Twitter @desp1na_k
Ακολουθήστε το GiatiOxi στα social media: