#466 – Ύπνος και Παιδιά – Αντιγόνη Παπαβασιλείου
Αντιγόνη Παπαβασιλείου – Παιδονευρολόγος, Διευθύντρια του Τμήματος Παιδονευρολογίας στο Νοσοκομείο ΙΑΣΩ Παίδων, Ιδρυτικό μέλος της Ελληνικής Παιδονευρολογικής Εταιρείας και της Ελληνικής Εταιρείας Υπνολογίας
Το επεισόδιο έρχεται σε σας με την υποστήριξη της elite strom.
- Ο ύπνος είναι σημαντικός για όλους μας, αλλά ιδιαίτερα για τα παιδιά αποτελεί σημαντικό κομμάτι της φυσιολογικής και υγιούς τους ανάπτυξης. Στοιχεία από όλο και περισσότερες μελέτες συνηγορούν υπέρ της συσχέτισης του ύπνου με τη φυσική, γνωσιακή, συναισθηματική και κοινωνική ανάπτυξη του ατόμου.
- Ο ύπνος στον άνθρωπο αποτελείται από εναλλαγή φάσεων μη βαθέος και βαθέος ύπνου (n-REM και REM). Ο REM χαρακτηρίζεται από γρήγορες κινήσεις αναζήτησης των ματιών και την παραγωγή ονείρων. Ο ύπνος στα βρέφη χαρακτηρίζεται από διαδοχικούς κύκλους. Κάθε κύκλος αποτελείται από φάσεις, στις οποίες ο REM ύπνος ακολουθείται από πιο βαθύ ύπνο και στη συνέχεια πάλι από REM ύπνο.
- Στα νεογέννητα οι φάσεις ύπνου εγρήγορσης – ενδιάμεσης κατάστασης έχουν μέγιστη διάρκεια 60’-90’ και διακόπτονται ή όχι ανάλογα με την κατάσταση πείνας. Έτσι, οι κύκλοι ύπνου είναι διάρκειας 2-3 ωρών ή και πιο σύντομοι στα θηλάζοντα βρέφη. Οι διαφορές στο βρεφικό ύπνο είναι ζωτικής σημασίας για τα βρέφη. Σε μια ηλικία που οι ανάγκες του οργανισμού είναι πολλές, αλλά η ικανότητα επικοινωνίας μικρή και αυτοεξυπηρέτησης μηδαμινή, οι σύντομοι κύκλοι του ύπνου, σε συνδυασμό με την σύντομη διάρκεια του βαθύ ύπνου αποτελούν μηχανισμό επιβίωσης για το βρέφος.
- Καθώς τα νεογνά γίνονται βρέφη και τα βρέφη μεγαλώνουν, οι κύκλοι ύπνου κατά τη διάρκεια της νύχτας επιμηκύνονται πράγμα που οδηγεί σε αύξηση διάρκειας νυχτερινού ύπνου με την πάροδο της ηλικίας. Επιπλέον, παρατηρείται μείωση της διάρκειας του ύπνου την ημέρα (18 μηνών – 5 ετών).
- Οι ανάγκες ύπνου ποικίλλουν από άτομο σε άτομο. Αντίστοιχα, οι ανάγκες κάθε παιδιού για ύπνο είναι διαφορετικές. Κάποια κοιμούνται λιγότερο, ενώ άλλα περισσότερο από το συνηθισμένο. Το σημαντικό είναι το παιδί να φαίνεται, αλλά και να συμπεριφέρεται σαν να έχει κοιμηθεί καλά. Η Αμερικανική Ακαδημία Ιατρικής του Ύπνου (American Academy of Sleep Medicine-AASM) παρέχει χρήσιμες συστάσεις αναφορικά με τις ανάγκες ύπνου κατά τα διαφορετικά στάδια ανάπτυξης των παιδιών:
Βρέφη 0-3 μηνών : 14-17 ώρες*
- Βρέφη 4-12 μηνών : 12-16 ώρες*
- Παιδιά 1-2 ετών : 11-14 ώρες*
- Παιδιά 3-5 ετών : 10-13 ώρες*
- Παιδιά 6-12 ετών : 9-12 ώρες
- Έφηβοι 13-18 ετών: 8-10 ώρες
*περιλαμβάνονται και τα διαστήματα μικρής διάρκειας ύπνου.
- Στα παιδιά η ανεπάρκεια ύπνου μπορεί να εκδηλώνεται σαν έλλειψη προσοχής, υπερκινητικότητα, ευερεθιστότητα ή εναντιωματική συμπεριφορά. Με τη σειρά της η έλλειψη προσοχής έχει επιπτώσεις στη μνήμη και τη μάθηση. Τις περισσότερες φορές οι διαταραχές του ύπνου στα παιδιά είναι παροδικές, όχι σοβαρές και χωρίς μακροχρόνιες συνέπειες. Για κάποια, όμως, παιδιά οι επιπτώσεις μπορεί να είναι σημαντικές.
- Οι διαταραχές του ύπνου αποτελούν από τις συχνότερες κοινές ανησυχίες που οι γονείς παρουσιάζουν στους γιατρούς τους. Οι διαταραχές του ύπνου έχουν σημαντική επίδραση στην ποιότητα ζωής του παιδιού και της οικογένειας και πολλές φορές θεραπεύονται εύκολα. Αυτό υπογραμμίζει την ανάγκη σωστής διάγνωσης.
- Ο καθορισμός μιας συμπεριφοράς στην παιδική ηλικία, ως διαταραγμένης, είναι δύσκολος δεδομένων των σημαντικών αλλαγών που επισυμβαίνουν στην αρχιτεκτονική του ύπνου σε διαφορετικά αναπτυξιακά στάδια. Η γνώση αυτών βοηθάει στη διαφοροποίηση μεταξύ του φυσιολογικού ύπνου και των διαταραχών ύπνου, όπως η αποφρακτική άπνοια ύπνου, οι παραϋπνίες, η συμπεριφορική αϋπνία της παιδικής ηλικίας και η διαταραχή της καθυστερημένης φάσης ύπνου.
- Οι διαταραχές ύπνου οφείλονται συχνά σε προσωρινά ή χρόνια ιατρικά προβλήματα και παρατηρούνται σε ποσοστό μέχρι και 25 έως 30% των βρεφών και των παιδιών.
- Παραϋπνίες: είναι ανεπιθύμητα φυσικά γεγονότα ή εμπειρίες που συμβαίνουν κατά την είσοδο στον ύπνο, κατά τη διάρκεια του ύπνου ή κατά την αφύπνιση. Θεωρούνται καλοήθη φαινόμενα στα παιδιά και -αν δεν είναι πολύ συχνά και έντονα- δεν επηρεάζουν τη διάρκεια και την ποιότητα του ύπνου(8). Μπορεί να υπάρχουν μεμονωμένα σε ένα παιδί ή να συνυπάρχουν με νευρολογικά ψυχιατρικά ή άλλα προβλήματα. Συχνά υπάρχει παρόμοιο ιστορικό σε κάποιον από τους γονείς.
- Οι συχνότερες παραϋπνίες στα παιδιά προσχολικής ηλικίας είναι:
- Συγχυτική αφύπνιση: Εμφανίζεται σε παιδιά μικρότερα των 5 ετών 2-3 ώρες μετά την έναρξη του ύπνο (διαταραχή του NREM ύπνου). Το παιδί κάθεται στο κρεβάτι ανήσυχο και κλαίει, βογγάει ή γκρινιάζει, μπορεί να πει κάτι όπως «φύγε» ή «όχι» και δεν ηρεμεί με ό,τι και να του λένε οι γονείς. Το επεισόδιο διαρκεί 10-30 λεπτά και μετά ξανακοιμάται. Στις συγχυτικές αφυπνίσεις δεν παρατηρούνται στερεότυπες κινήσεις, εφίδρωση ή έξαψη.
2. Νυχτερινός Τρόμος: Η τυπική ηλικία για τον νυχτερινό τρόμο είναι 4-12 ετών. Το παιδί ξυπνάει με δυνατό κλάμα, παρουσιάζει την ίδια συμπεριφορά με τη συγχυτική αφύπνιση, με τη διαφορά της παρουσίας διαταραχών από το αυτόνομο νευρικό σύστημα δηλαδή είναι ιδρωμένο, έχει ταχυκαρδία και έξαψη. Δεν φαίνεται να ακούει τους γονείς, μπορεί να πηδήξει από το κρεβάτι σαν να θέλει να αποφύγει μια απειλή, ενώ το πρωί δε θυμάται το επεισόδιο.
3. Υπνοβασία: Είναι μια διαταραχή του NREM ύπνου που παρατηρείται συχνότερα σε παιδιά 8-12 ετών και αυτό γιατί πολλές φορές, ίδια, επεισόδια που συμβαίνουν και σε νηπιακή ηλικία ( πχ το παιδί σηκώνεται και πάει να βρεί τους γονείς του ή απλώς πηγαινοέρχεται μέσα στην κούνια του) περνούν απαρατήρητα. Στην υπνοβασία το παιδί σηκώνεται από το κρεβάτι και περπατάει μέσα στο σπίτι, μπορεί να μοιάζει ανήσυχο και να τρέχει τριγύρω ή να κάνει απλές δραστηριότητες που να μοιάζουν σκόπιμες π.χ. πάει στο μπάνιο.
4. Υπνολαλία: Το να μιλάει ένα παιδί στον ύπνο του δεν είναι παθολογικό. Πρόκειται για τη συχνότερη από όλες τις διαταραχές (αναδρομική μελέτη αναφέρει ποσοστό 56%).
5. Τριγμός των οδόντων: Επίσης συχνή διαταραχή κατα την οποία το παιδί τρίζει ή σφίγγει τα δόντια του στον ύπνο. Όταν γίνεται συστηματικά υπάρχει κίνδυνος για φθορά των δοντιών.
6. Εφιάλτες: Είναι διαταραχή του REM ύπνου και επομένως συμβαίνει συχνότερα κατά τις πρώτες πρωινές ώρες, όταν αυτός είναι πιο άφθονος. Πρόκειται για δυσάρεστα, ανησυχητικά ή ακόμα και αηδιαστικά όνειρα που ξυπνούν το παιδί. Όταν ξυπνάει είναι σε πλήρη εγρήγορση και τα μεγαλύτερα παιδιά θυμούνται να περιγράψουν τι έγινε. Είναι σύντομα σε διάρκεια και το παιδί συνεχίζει τον ύπνο. Τα παιδιά με μετατραυματική αγχώδη διαταραχή έχουν συχνότερα εφιάλτες.
7. Νυχτερινή ενούρηση: πρόκειται για επεισόδια ακράτειας ούρων στον ύπνο που συμβαίνουν τουλάχιστον 2 φορές εβδομαδιαία σε παιδιά μεγαλύτερα των 5 ετών (η πλειοψηφία των παιδιών αποκτούν έλεγχο της κύστης μέχρι αυτή την ηλικία). Τα επεισόδια αυτά μπορεί να συμβαίνουν σε όλα τα στάδια του ύπνου. Διακρίνεται σε πρωτοπαθή (που είναι η πιο συχνή μορφή με συχνά θετικό οικογενειακό ιστορικό) όταν ποτέ δεν υπήρξε περίοδος χωρίς ενούρηση και δευτεροπαθής όταν υποτροπιάσει μετά από περίοδο τουλάχιστον 6 μηνών και σε αυτή την περίπτωση μπορεί να σχετίζεται με λοίμωξη, διαβήτη, άπνοια στον ύπνο ή άλλη διαταραχή.
- Συχνές παραϋπνίες όπως η συγχυτική αφύπνιση και η υπνοβασία χρειάζονται περαιτέρω διερεύνηση για πιθανή υποκείμενη αποφρακτική άπνοια στον ύπνο, αγχώδη διαταραχή ή σύνδρομο ανήσυχων ποδιών. Για τη διάκριση μεταξύ παραϋπνιών και νυχτερινών επιληπτικών επεισοδίων σε κάποιες περιπτώσεις απαιτείται μελέτη του ύπνου του παιδιού, βίντεο-ηλεκτροεγκεφαλογράφημα και πολυυπνογραφική μελέτη.
- Αναπνευστικές διαταραχές στον ύπνο των παιδιών: Πρόκειται για ένα φάσμα διαταραχών που περιλαμβάνει από το απλό ροχαλητό μέχρι την κλασική αποφρακτική άπνοια, την κεντρικής αιτιολογίας υπνική άπνοια, τα σύνδρομα κεντρικού υποαερισμού και σπανιότερα σύνδρομα.
- Συχνότερη από όλες τις αναπνευστικές διαταραχές του ύπνου είναι η αποφρακτική άπνοια. Πρόκειται για επεισόδια μερικής ή πλήρους απόφραξης στην είσοδο του αέρα κατά τη διάρκεια του ύπνου, που έχουν σαν αποτέλεσμα τη μείωση του οξυγόνου στο αίμα. Οι συχνότερες αιτίες της είναι οι υπερτροφικές αμυγδαλές και οι αδενοειδείς εκβλαστήσεις (κρεατάκια), οι κρανιοπροσωπικές ανωμαλίες, η παχυσαρκία καθώς και νευρομυικά νοσήματα. Οι επαναλαμβανόμενες αυτές αποφράξεις κατά τον ύπνο έχουν σαν αποτέλεσμα συχνά ξυπνήματα και μείωση του βαθέος και πιο ξεκούραστου ύπνου. Το παιδί μπορεί να ροχαλίζει, να κοιμάται με ανοιχτό το στόμα, να ξυπνάει συχνά για να πάρει αναπνοή, να ακούγεται σαν να πνίγεται, να παθαίνει νυχτερινούς τρόμους ή ενούρηση, να υπνοβατεί κ.α.
Ακολουθήστε τη Δέσποινα Κανάκογλου στα social media:
Instagram @desp1na_k
Twitter @desp1na_k
Ακολουθήστε το GiatiOxi στα social media: