#365 – Η Φιλοσοφία Του Σωκράτη – Dr. Αγγελική Κομποχόλη

Dr. Αγγελική Κομποχόλη – Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών- Διδάσκουσα στο Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Επικοινωνίας του μαθήματος της Φιλοσοφίας των Εθνών.
Είναι πολύ μεγάλο πράγμα να ξεκινάς τη ζωή προσπαθώντας να δαμάσεις την υλη και να φτιάξεις από το άμορφο, κάτι που έχει μορφή και είναι όμορφο.
Αυτή τη φορά μιλάμε στο επεισόδιο για εναν σταρ, έναν από τους ιδρυτές της Δυτικής Φιλοσοφίας, τον Σωκράτη (469-399 πΧ). Ο Σωκράτης, απολαμβάνει σχεδόν θεϊκό στάτους μεταξύ των φιλοσόφων.
Δεν άφησε γραπτά και ό,τι γνωρίζουμε είναι κυρίως από γραπτά των μαθητών και των ακολούθων του και κυρίως, γραπτά του πιο διάσημου μαθητή του, του Πλάτωνα.
Ο πατέρας του ήταν ο Σωφρονίσκος, λιθοξόος και η μητέρα του η Φαιναρέτη, η οποία ήταν μαία, γεγονός που αποτέλεσε την έμπνευση για την ονομασία της διαλεκτικής φιλοσοφικής μεθόδου του Σωκράτη σε «μαιευτική», γιατί όπως η μαία φέρνει στο κόσμο το νεογνό έτσι και ο φιλόσοφος μέσα από το διάλογο δύναται να εκμαιεύει από τον συνομιλητή του την αλήθεια
Ο Σωκράτης ήταν αντισυμβατικός. Επικαλούταν το θεο αντί για τους θεούς και έλεγε ότι τον καθοδηγεί μια εσωτερική φωνή, το δαιμόνιο.
Παρόλο το πνεύμα του και τις διασυνδέσεις του, απέρριψε το είδος της φήμης και της εξουσίας που περιμέναν να κυνηγήσει. Ο τρόπος ζωής του και ο θάνατος του, ενσαρκωσε το ανησυχο και περίεργο πνεύμα του που ήθελε να αμφισβητήσει και να αναρωτηθεί για κάθε συμπέρασμα σχετικά με τη αρετή, τη σοφία και τη καλή ζωή
Show Notes
- Οι προσωκρατικοί φιλόσοφοι (Θαλής, Αναξίμανδρος, Αναξιμένης, Ηράκλειτος, Πυθαγόρας, Εμπεδοκλής, Παρμενίδης), μελετούσαν τη φύση και τον άνθρωπο ως κομμάτι της φύσης, συνδύαζαν στην ουσία τη φιλοσοφία με τις φυσικές επιστήμες.
- Σε ηλικία 18 ετών ο Σωκράτης άκουσε τον Αρχέλαο, τον συνεχιστή της φυσικής φιλοσοφίας αυτής στην Αθήνα, και αποφάσισε να τον ακολουθήσει. Από αυτόν, έμαθε και την προσωκρατική φιλοσοφία, την οποία προσάρμοσε στο ανθρώπινο μέτρο. Γι’ αυτό και λέμε ότι ήταν αυτός που έφερε την ανθρωπιστική επανάσταση στη φιλοσοφία, γιατί έβαλε τον άνθρωπο στο επίκεντρο της.
- Ο Σωκράτης γεννήθηκε στην Αθήνα, με γονείς τον Σωφρονίσκο και τη Φαιναρέτη, οι οποίοι ήταν λιθοξόος και μαία αντίστοιχα.
- Σωφροσύνη σημαίνει σαώ=σώζω το μυαλό μου, το φρόνηση μου σε μια κρίσιμη στιγμή.
- Σύμφωνα με τον Σωκράτη, το μεγαλύτερο πρόβλημα των ανθρώπων είναι η έλλειψη της εγκράτειας (ακρασία). Αυτό μαζί με την φιλαυτία αποτελούν τα μεγαλύτερα εμπόδια στο γνώθι σαυτόν. Αυτός που θέλει να γίνει σπουδαίος, δεν πρέπει να θέλει τα μεγάλα πράγματα αλλά τα δίκαια, να έχει δηλαδή παιδεία.
- Ο ίδιος ο Σωκράτης είχε μεγάλη εγκράτεια και πολύ ανεπτυγμένο το αίσθημα του δικαίου.
- Το δαιμόνιο: Η λέξη δαίμων δεν χρησιμοποιείται με τη σημερινή σημασία, δηλώνει την εσωτερική φωνή της συνειδήσεως (δαήμον=ο γνώστης).
- Για τον Σωκράτη η αρετή είναι επιστήμη. Αν δούμε την ετυμολογία της λέξης, η επιστήμη προέρχεται από το ρήμα επίστημι=στηρίζομαι στα πόδια μου. Άρα, για να κατακτήσει κάποιος την αρετή πρέπει να ξέρει που πατάει, να είναι δίκαιος. Όταν καλλιεργήσεις τον εσωτερικό σου εαυτό και γίνεις δαήμον, τότε συναντάς το θείο μέσα σου. Το θείο είναι δίκαιο και σόφο, και με αυτά τα χαρακτηριστικά τρέφεται, ενδυναμώνεται με αγάπη, την πνευματική αγάπη, τη συμπόνια.
- Η ποιητική έμπνευση είναι η έκφραση της δημιουργίας. Είναι ένα δώρο που οι Μούσες δίνουν στους ανθρώπους και από το δώρο αυτό κρέμονται οι άνθρωποι σαν αρμαθιά, γιατί ο ποιητής τους βοηθάει να φτάσουν σε κατάσταση ενθουσιασμού (εν + θεός), να νιώσουν δηλαδή τον Θεό μέσα του. Το θείον για τον Σωκράτη είναι να είσαι δίκαιος, σώφρων και σοφός.
- Στην φιλοσοφική σκέψη, υπάρχει ένας Θεός οποίος εκδηλώνεται με διαφορετικά πρόσωπα.
- Μέσα από τη διαλεκτική μέθοδο, ο Σωκράτης δεν συμβουλεύει κάποιον να κάνει κάτι αλλά τον καθοδηγεί ώστε να βρει τη λύση μόνος του.
- Η κατηγορία που οδήγησε τον Σωκράτη στη φυλακή και στη συνέχεια στον θάνατο ήταν το ότι διαφθείρει τους νέους και προσβάλλει τα θεία. Αυτοί που τον κατηγόρησαν ήταν ο Μέλιτος, ο Άνυτος και ο Λύκων. Αφου καταδικάστηκε σε θάνατο, ήπιε το κώνειο και έφυγε από τη ζωή γελώντας.
- Ακόμη και με τον θάνατο του, ο Σωκράτης έδειξε την ακλόνητη αφοσίωση του στους νόμους και στην δικαιοσύνη. Αν και αθώος, εφόσον τον έκριναν τελικά ένοχο, αυτός αποδέχθηκε την ποινή του με αξιοπρέπεια και θάρρος.
- Μετά τον θάνατο του, οι περισσότεροι μαθητές του έφυγαν από την Αθήνα για να μην κυνηγηθούν και αυτοί. Ο μόνος που έμεινε ήταν ο Αντισθένης. Ήταν αυτός που κράτησε στην Αθήνα ζωντανή τη φιλοσοφία του δασκάλου του και στη συνέχεια έγινε ο πατέρας της κυνικής φιλοσοφίας.
- Ο λόγος που ο Σωκράτης παραμένει επίκαιρος ακόμη και σήμερα είναι η ανθρωποκεντρική και πρακτική φύση της φιλοσοφίας του και η ταπεινότητα του. Δεν είχε οίηση, δηλαδή αλαζονεία.
Links και αναφορές
Τα βιβλία για εισαγωγή στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία που προτείνει η Αγγελική είναι:
1) Μάξ Έξελμαν, 61 μαθήματα καθημερινής ζωής από τους Στωικούς, εκδ. Πατάκης
2) Χάρης Δημητριάδης, “Επίκουρος, Αναζητώντας την ευτυχία στην καθημερινότητα”, εκδ. Περίπλους
3) Armand D’ Angour, “Ερωτευμένος Σωκράτης. Η γέννηση ενός φιλοσόφου”, εκδ. Ψυχογιός
4) Α. Πέρσυ, “80 μαθήματα φιλοσοφίας για την καθημερινή ζωή”, εκδ. Πατάκης
5) Αdler Mortimer, “Σκέψου όπως ο Αριστοτέλης”, εκδ. Πατάκης
Ακούστε κι άλλα επεισόδια με την Αγγελική Κομποχόλη εδώ.
Ακολουθήστε τη Δέσποινα Κανάκογλου στα social media:
Instagram @desp1na_k
Twitter @desp1na_k
Ακολουθήστε το GiatiOxi στα social media: