#426 – Ηράκλειτος, Ο “Σκοτεινός” Φιλόσοφος – Αγγελική Κομποχόλη
Dr. Αγγελική Κομποχόλη – Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών – Διδάσκουσα στο Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Επικοινωνίας του μαθήματος της Φιλοσοφίας των Εθνών.
Listen to “Ηράκλειτος, ο Σκοτεινός Φιλόσοφος – Αγγελική Κομποχόλη” on Spreaker.“Όλα μεταβάλλονται και τίποτα δεν μένει σταθερό.”
“Αν δεν ελπίζεις το ανέλπιστο, δεν θα το βρεις.”
“Μοίρα του ανθρώπου είναι ο χαρακτήρας του.“
Show Notes
- Ο Ηράκλειτος ήταν προσωκρατικός φιλόσοφος και έζησε στην Έφεσο, στην Ιωνία (Μικρά Ασία), στα τέλη του 6ου – αρχές 5ου αιώνα π.Χ.
- Προερχόταν από αριστοκρατική οικογένεια και ήταν απόγονος του ιδρυτή της πόλης της Εφέσου, του Ανδρόκλου. Μάλιστα, προοριζόταν για κυβερνήτης της πόλης, ωστόσο παρέδωσε την εξουσία στον αδερφό του.
- Γεωγραφικά απέναντί του είχε τους Μιλησίους Φιλοσόφους (Θαλής, Αναξίμανδρος, Αναξιμένης), με κάποιους από τους οποίους συνέπεσε και χρονικά, χωρίς ωστόσο να επηρεαστεί από τις δικές τους ιδέες.
- Μονιστές: ονομάζονται οι φιλόσοφοι που έκαναν αναγωγή όλων των πραγμάτων σε μία πρώτη ύλη. Ο Θαλής ο Μιλήσιος στο νερό, ο Αναξιμένης στον αέρα, ο Αναξίμανδρος στον αέρα και ο Ηράκλειτος στη φωτιά. Οι δύο σημαντικότερες κατηγορίες του μονισμού είναι ο υλισμός και ο ιδεαλισμός.
- Στη φιλοσοφική θεώρηση του Ηρακλείτου ο κόσμος μας δεν είναι παρά η αρμονία των αντιθέσεων, η ένωση των αντιθέτων. Το καλό και το κακό είναι εδώ οι αντίθετες όψεις του ίδιου πράγματος. Οι μόνες πραγματικότητες ήταν για τον Ηράκλειτο η κίνηση και η μεταβολή, τίποτα άλλο δεν είχε σημασία.
- Ο Ηράκλειτος είναι γνωστός για την ιδέα της συνεχούς αλλαγής που διέπει ως νόμος το σύμπαν. Πιστός στο “τα πάντα ρει“, υπενθύμιζε ότι “δεν μπορείς να μπεις δυο φορές στον ίδιο ποταμό” επειδή ανά πάσα στιγμή ο ποταμός αλλάζει, οπότε ποτέ δεν είναι ο ίδιος ποταμός.
- Ένας από τους βασικούς άξονες της φιλοσοφικής του σκέψης είναι ο εσωτερικό ρυθμός, ο Λόγος, σύμφωνα με τον οποίο κινείται και ρυθμίζεται η πλάση.
- Ο θεός του Hρακλείτου είναι η ίδια η Φύση και όχι ένα ον υπερφυσικό και υπερβατικό. Υποστήριζε ότι : “O θεός είναι ημέρα και νύχτα, χειμώνας και θέρος, πόλεμος και ειρήνη, κόρος και λιμός. Μεταμορφώνεται όπως η φωτιά, που όταν ανακατεύεται με αρώματα παίρνει διάφορα ονόματα, κατά τη μυρωδιά του καθενός“.
- Από το έργο του Ηρακλείτου σώθηκαν περίπου 130 αποσπάσματα που δεν είναι βέβαιο εάν προέρχονται από ένα ενιαίο έργο. Είναι όλα σύντομα, αποφθεγματικά και αινιγματικά, ακολουθώντας το πρότυπο των δελφικών χρησμών.
- Το μοναδικό σύγγραμμα που γνωρίζουμε ότι μας άφησε ήταν το «Περί φύσεως», το οποίο διαιρούνταν σε τρία μέρη: το πρώτο αφορά στο σύμπαν, το δεύτερο στην πολιτική και το τρίτο άπτεται της θεολογίας.
- Ο Ηράκλειτος δεν είχε μαθητές, δεν ίδρυσε σχολή, ούτε ενδιαφέρθηκε για την προβολή των ιδεών του. Παρ’ όλα αυτά, η επίδρασή του υπήρξε σημαντική για την εξέλιξη της αρχαιοελληνικής και δυτικής φιλοσοφικής σκέψης.
- Όταν κάποτε ρώτησαν τον Ηράκλειτο πώς γνωρίζει όσα γνωρίζει, εκείνος απάντησε: “Αναζήτησα τον εαυτό μου“.
- Από την αρχαιότητα ακόμα, είχε αποδοθεί στον Ηράκλειτο ο χαρακτηρισμός “Σκοτεινός φιλόσοφος”.
- Όταν ο Ευριπίδης έδειξε κάποια από τα έργα του Ηρακλείτου στον Σωκράτη, εκείνος θεώρησε πως ήταν δύσκολο να τον κατανοήσεις, λέγοντας το περίφημο “Χρειάζεσαι Δήλιο κολυμβητή για να μπορέσεις να τον κατανοήσεις“.
Μερικά ακόμη από τα πιο γνωστά αποφθέγματα του “Σκοτεινού Φιλοσόφου” :
“Είτε βλέπεις το ψεύδος και δεν το αποκαλύπτεις, είτε το πράττεις, θα υπάρξει η θεία δικαιοσύνη.”
“Αναζήτησα τον εαυτό μου.”
“Η έπαρση είναι εμπόδιο της προκοπής.“
“Σε έναν κύκλο, κάθε σημείο είναι ταυτόχρονα και αρχή και τέλος.“
“Αν ο ήλιος δεν υπήρχε, θα ήταν νύχτα παρά τα άλλα άστρα.”
“Η αφανής αρμονία είναι ανώτερη από τη φανερή.“
“Tο πρωί είναι το ξεκίνημα της νύχτας. Η γέννηση είναι το ξεκίνημα του θανάτου.“
Links και αναφορές
Ακούστε και άλλα podcast με την Αγγελική Κομποχόλη εδώ.
Ακούστε και άλλα podcast σχετικά με Φιλοσοφία εδώ.
Ακολουθήστε τη Δέσποινα Κανάκογλου στα social media:
Instagram @desp1na_k
Twitter @desp1na_k
Ακολουθήστε το GiatiOxi στα social media:
